آنتونیو ویوالدی | مردی برای تمام فصول | آثار منتخب

        «آنتونیو لوچیو ویوالدی»، از مشهورترین موسیقیدانانِ دوره‌ی باروک (موسیقی باروک) بود. او که علاوه بر کِسوَتِ آهنگسازی و نوازندگیِ ویولُن، به مدتی ردای کشیشی هم بر تن کرده بود، از سال  1678 که در ونیز چشم به جهان گشود تا سال 1741 که چشم فروبست، بر عرصه موسیقی اروپا تأثیر بسیار داشت. بسیاری از ماندگارترین تم‌ها را نوشت و بر ساختار ژانر کنسرتو تأثیری نهاد که آن را به شکلی متفاوت به نسل‌های آینده‌اش رساند. ویوالدی، در طول عمر 63 ساله‌اش، آن‌قدر مهم بود که بر نابغه‌ی عصر باروک، یوهان سباستین باخ، تأثیری چُنان گذاشت که بیش از 10 اثر را از ویوالدی برای سازهای دیگر تنظیم کرد. این تأثیر تا دوران امروز، و انتشار آلبوم Recomposing four seasons  اثر Max Richter نیز ادامه داشته است و هنوز هم آثار این «کشیشِ مو قرمز»، مورد بررسی موسیقی‌شناس‌ها و نیز سرچشمه الهامِ بسیاری از آهنگسازان است. امتداد یافتنِ سنتِ نوشتنِ قطعاتِ چهار لته‌ای تحت عنوان «چهارفصل»  در نزد آهنگسازان مختلف ازجمله Astor Piazzolla از دیگر نمودهایِ اهمیت این آهنگساز ایتالیایی عصر باروک و تأثیر انکار نشدنی‌اش است. در این نوشتار مختصری از زندگی و آثار وی را ازنظر می‌گذرانیم.

آنتونیو ویوالدی | کودکی و نوجوانی

 پدرش Giovanni Battista، از بنیان‌گذاران انجمنِ موسیقیدانِ Sovvegno dei musicisti di Santa Cecilia، که پیش از تبدیل‌شدن به یک نوازنده حرفه‌ای، آرایشگر بود، اولین معلم ساز ویوالدی بود. با توجه به اینکه ویوالدی در سن 24 سالگی به‌عنوان یک موزیسینِ بادانش بالا در سِمَتِ استاد ویولُن مشغول به کارشده بود، گمان بر این است که از سنینِ پایین به درس آموختن مشغول بوده است. همچنین گمان می‌رود که اولین درس‌های آهنگسازی را از رئیس  Sovvegno ، Giovanni Legrenzi گرفته باشد. Walter Kolneder محقق آلمانی به وجود تأثیراتی از شیوه‌های آهنگسازی Legrenzi  در آثار اولیه مذهبی ویوالدی تحت نام Laertatus Sum ، ساخته‌شده در سن 13سالگی ویوالدی اشاره‌کرده است. ویوالدی در 15 سالگی آغاز به آموزش دیدن تحت عنوان یک کشیش کرد اما این مسیر برای وی دواتمی نداشت. هرچند که او مدت‌زمانی را تحت عنوان کشیش زندگی کرد و حتی لقب il Prete Rosso به معنای «کشیشِ مو قرمز» را نیز با خود داشت، اما به دلیل بیماری تنگی نفس و آسم از ادامه این مسیر بازداشته شد وزندگی‌اش را در کِسوَتِ یک موسیقیدان مناسب‌تر دید. او در سال 1703 به‌عنوان یک کشیش شناخته شد و در چندی بعد، سال 1704، این لباس را از تن درآورد.

آنتونیو ویوالدی | در پرورشگاه اوسپداله دلا پیتا Ospedale dela Pieta

        ویوالدی، همان‌طور که پیشتر اشاره شد، در سن 24 سالگی به‌عنوان استاد ویولن مشغول به کار شد. جایی که او این سِمَت را به دست آورد، Ospedale dela Pieta نام داشت. در سال 1703 او وارد آنجا شد و به مدت نزدیک به سه دهه، از مهم‌ترین و بیشترین آثار خودش را در آنجا نوشت. این پرورشگاه، محلی بود برای پرورش کودکان: به پسرها تجارت آموخته می‌شد و دخترها را موسیقی می‌آموختند. از این دختران آن‌ها که دارای استعداد بهتری بودند به ارکستر و گروه کُر انتقال میافتند و ویوالدی، آثارش را با همین ارکستر و گروه کُر اجرا می‌کرد. این ارکستر با آهنگسازی‌های ویوالدی و اجراهایشان در مناطق مختلف توانستند به ارکستری شناخته‌شده تبدیل شوند.

        در سال 1709، ویوالدی برای باقی ماندن در آنجا، آرای کافی از هیئت‌مدیره را نداشت، اما یک سال بعد مجدداً از او دعوت به کار شد زیرا به قطع، کسی به توانمدنی او پیدا نشده بود. از آن به بعد او تا سال 1717 آنجا بود و از 1716 تا 1717 نیز به سِمَتِ مدیریتِ موسیقیِ سازیِ مشغول به کار بود.

        او در مدت حضورش در اوسپداله دلا پیتا آثار بسیاری را ساخت. در 1705 اولین مجموعه را تحت عنوان اپوس 1، که مشتمل بر 12 سُنات برای 2 ویولُن و باسو کونتینوئو بود را منتشر کرد. 4 سال بعد در 1709 اپوس 2 خود را شامل 12 سُنات برای ویولُن و باسو کونتینوئو را روانه بازار کرد و در 1711 با  L’estro Armonico(The Harmonic Inspiration) اولین مجموعه از کنسرتوهایش را منتشر کرد که شامل 12 کنسرتو برای ترکیب‌های متنوع بود و بعد با La Stravaganza (The Eccentricity) شامل 12 کنسرتوی ویولُن بر این فرم تأکید بیشتری کرد. او در اوسپداله دلا پیتا سه اپوس دیگر را نیز منتشر کرد که در مجموع، 4 سُنات ویولُن، 16 کنسرتوی ویولِن و 2 کنسرتویِ ابوا را شامل می‌شد. او تا سالِ 1717 آنجا بود و سپس موقعیت کاری دیگری برایش ایجاد شد و به‌جاهای دیگری سفر کرد اما همچنان طبق قراردادهایی برای آنجا کنسرتو می‌نوشت و پول دریافت می‌کرد و آن‌ها را با همان ارکستر هم تمرین کرده و به اجرا می‌برد. دفاتر ثبت‌شده از آن دوران اشاره دارد که او می‌بایست حداقل دو کنسرتو در ماه می‌نوشت و دست‌کم با ارکستر پنج بار به تمرین می‌پرداخت در زمان‌هایی که در ونیز استقرار داشت. دفاتر و اسناد اوسپداله دلا پیتا، پرداخت برای 140 کنسرتو را در بین سال‌های 1723 تا 1733 ثبت کرده است.

        از دیگر وجوهِ کاریِ آنتونیو ویوالدی در دوران کاری‌اش در دلا پیتا، باید به  آغازِ فعالیتش در حوزه‌ی اُپرا اشاره کرد. در 1713 بود که او اولین تجربه‌ی اپرایی خود را داشت: اُپرایی تحت عنوان Ottone in Villa که اجرایش در سالن Grazerie در Vicenza بود. سال بعد او به‌عنوان ایمپرِساریو در تئاتر سن آنجلو مشغول به کار شد. این عنوان چیزی مشابه به تهیه‌کننده در کارهای سینمایی و تلویزیونی معاصر است. اپرای بعدی ویوالدی که در همین تئاتر اجرا شد موفقیتی نداشت و با شکست روبرو شد تا جایی که به انتهای مهلت اجرایی‌اش نرسید و پیش از موعد با نمایشی دیگر که پیش از آن موفقیت خود را تثبیت کرده بود تعویض شد. در سال 1715 با اپرایی که موسیقی‌اش توسط 7 آهنگساز مختلف ساخته‌شده بود و خودِ ویوالدی نقش رهبری کننده را به عهده داشت موفقیت را تجربه کرد و در ادامه با کارِ بعدی‌اش، مزه‌ی سانسور را هم چشید! این اپرا با داستانی که در آن نقش محوری‌اش آرسیلا، عاشق زنی به نام لیزا می‌شود که خود را به‌جای یک مرد ارائه کرده است، به تابوهای آن زمان تلنگرهایی می‌زد که موجب برخورد مراجع قانونیِ سانسورِ جمهوری ونیز شد. ویوالدی در ادامه با گرفتن رضایت مراجعِ سانسور برای ارائه اُپرا در سالِ بعد، موفقیت بزرگ دیگری را به دست آورد. ویوالدی به این روند پیشرفتش در اپراهایش با نگارش دو اپرایِ دیگر در سال 1716 ادامه داد که یکی از آن‌ها، نه‌تنها دو سال بعد دوباره به اجرا درآمد بلکه نسخه‌ای دوباره تنظیم‌شده از آن نیز در سال1732 در پراگ روی صحنه رفت. اپراهای بسیاری که در سال‌های پس از 1716 توسط ویوالدی ساخته شد، در سرتاسر ایتالیا به نمایش درآمدند.

مانتوئا و آفرینش چهارفصل

        در سال 1717 یا 1718 بل موقعیت کاری جدید و ارزشمندی روبرو شد. دربار فرماندار مانتوئا Prince Philip of Hesse-Darmstadt او را به خدمت فراخوانده بود. مانتوئا شهری در شمال غربی ایتالیا بود و ویوالدی، در مدت حضورش در آنجا به مدت سه سال، اپراهای زیادی را تهیه کرد. سپس مدتی را در میلان گذراند و در هنگام عزیمتش به رُم، پاپ بندیکت سیزدهم از او خواست تا در حضورش بنوازد. سال 1725 به ونیز بازگشت و دوباره به تصنیف اپراهایی در آنجا پرداخت.

        چهارفصل، اثری مشتمل بر چهار کنسرتوی ویولُن در وصف چهارفصل سال، در مدت‌زمان حضورش در مانتوئا به سرانجام رسید. هرچند که ایده‌های اولیه آن در سال‌های 1716 به ذهنش رسیده بود اما در سال‌های 1718 تا 1720 و در مانتوئا ساخته شد و بعدتر، در سال 1725 در آمستردام هلند، به همراه چهار شعر به چاپ رسید. این اشعار به گمان برخی سروده خود ویوالدی بودند.

        چهارفصل اثری انقلابی تلقی می‌شود. این اثر آغازگر تفکرِ آن چیزی است که بعدها موسیقی برنامه‌ای نام گرفت. اثری که بر پایه‌ی یک متن شکل بگیرد و تمام عناصرش را از یک متن غیر موسیقایی وام داشته باشد. نکته بسیار مهم این است که این اثر ، فقط به دلیل اینکه دارای یک فرهنگ جدید موسیقایی با خودش است موردستایش نیست و به لحاظ آهنگسازی از باارزش‌ترین‌های ویوالدی است. درواقع ویوالدی، در اولین ارائه فکر خود مبنی بر نوعی موسیقی برنامه‌ای، شاید بزرگ‌ترین موفقیت این نوع موسیقی را هم رقم‌زده است و با خلق چهارفصل به‌عنوان یک موسیقی باارزش بالا، تفکرِ تازه‌ی خود را به بهترین شکل به نسل‌های بعد خود منتقل کرد.

        در این کنسرتوها ویوالدی صدای پرندگان مختلف را با اصوات موسیقایی تقلید کرده است. با خواندن اشعاری که خودِ ویوالدی در ضمیمه اثرش آورده است، می‌توان رد پای ِ تک‌تک اجزای شعری و داستانی را در موسیقی پیدا کرد. یک چوپان و سگ محافظ گله‌اش، مگس‌ها  و طوفان‌ها و رقصندگان مست، تنها بخشی کوچک از تصاویر موسیقاییِ خلق‌شده توسط ویوالدی هستند. این کنسرتوها، همان‌طور که پیشتر هم اشاره شد، منبع الهام آهنگسازان و موسیقیدانانِ بسیاری بوده است و تا به امروز آثار بسیاری با الهام از آن‌ها خلق‌شده‌اند. تنظیم‌های بسیاری از آن صورت گرفته است و همچنان، در کنار تمام ارزش‌های آهنگسازانه و رتوریکی که با خود دارد، از چالش‌برانگیزترین رپرتوارهایِ نوازندگان ویولُن در جهان به‌حساب می‌آید.

آنتونیو ویوالدی | سالهایِ واپسین و مرگ

       آنتونیو ویوالدی، در سالهایِ اوج خودش، از مقام‌های عالی‌رتبه اروپایی سفارش می‌گرفت. در سال 1725 او به سفارش سفیر فرانسه در ونیز قطعه The Serenata (Cantata) Gloria e Imeneo را برای جشن ازدواج پادشاه لویی پانزدهم نوشت و در سالِ بعدازآن هم سرناد دیگری را، La Sena Festerggiante، مجدداً به سفارش سفیر فرانسه و برای اجرا در محلِ سفارت، برای جشن تولد دو پرنسس، Henriette و Louise Elisabeth نوشت و به اجرا درآورد. در سال 1728، او با امپراتورِ وقتِ اتریش، Emperor Charles VI ملاقاتی داشت که بسیار ملاقات صمیمانه‌ای از آن یادشده است. گفته می‌شود پادشاه وقتی شاید حتی بیشتر از وقتی‌که در طول یک سال برای سُفرایَش گذاشته بود را در آن دیدار برای ویوالدی گذاشت و بسیار او را تحسین کرد. پادشاه در آن دیدار مدال طلایی را با عنوان شوالیه به ویوالدی اهدا کرد و برای او دعوت‌نامه‌ای به وین نیز در نظر گرفت. ویوالدی نیز نسخه‌ای از La Cetra اپوسِ 9 خودش را که به همین پادشاه تقدیم شده است را به وی داد. پس‌ازآن دیدار ویوالدی در سال 1730 به همراهیِ پدرش به پراگ و وین سفر کرد. انگیزه اصلی سفر و مهاجرت ویوالدی به وین، حمایتی بود که از شخصِ پادشاه دیده و حس کرده بود و او را بر آن داشته بود که با چشم داشتن به آینده‌ای پررونق‌تر در دربار اتریش به این مهاجرت تن بدهد. اما چندی پس از رفتنِ ویوالدی به وین، پادشاه چارلز ششم درگذشت، بدون آنکه هیچ‌گونه پشتوانه‌ای از خود برای ویوالدی بر جای گذاشته باشد.

        آنتونیو ویوالدی نیز همچون بسیاری از آهنگسازان و موسیقیدانان تاریخ، در انتهای زندگی خود با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کرد. تغییر ذائقه موسیقی مردم رفته‌رفته او را اگرچه به حاشیه نراند، اما از رونق پیشینش بسیار فروکاست. سرانجام، او در سال 1741، بر اثر عفونت داخلی، و در نیمه های یکی از شب هایِ اروپایِ قرن هجدهم، جان داد.

منتخبی از آثار آنتونیو ویوالدی

00:05:31 Violin Concerto (‘La Primavera’, The Four Seasons) for violin, strings & continuo in E (‘Il cimento’ No. 1), Op.8-1, RV 269 I. Allegro 3’09

00:08:40 Violin Concerto (‘La Primavera’, The Four Seasons) for violin, strings & continuo in E (‘Il cimento’ No. 1), Op.8-1, RV 269 III. Allegro 3’42

00:12:23 Violin Concerto (‘L’estate’, The Four Seasons) for violin, strings & continuo in G minor, Op. 8-2, RV 315 I. Allegro non molto 5’04

00:17:27 Violin Concerto (‘L’estate’, The Four Seasons) for violin, strings & continuo in G minor, Op. 8-2, RV 315 II. Adagio 2’39

00:20:07 Concerto, for 4 violins, strings & continuo in D major (‘L’estro armonico’ No. 1), Op. 3-1, RV 549 I.Allegro.  3’17

00:23:24 Concerto, for 4 violins, strings & continuo in D major (‘L’estro armonico’ No. 1), Op. 3-1, RV 549 II. Largo e spiccato  0’51

00:24:16 Concerto, for 4 violins, strings & continuo in D major (‘L’estro armonico’ No. 1), Op. 3-1, RV 549 III. Allegro 1’14

00:25:31 Violin Concerto (‘L’autunno’, The Four Seasons), for violin, strings & continuo in F major (‘Il cimento’ No. 3), Op.8-3,  RV 293 1st  4’30

00:30:02 Violin Concerto (‘L’autunno’, The Four Seasons), for violin, strings & continuo in F major (‘Il cimento’ No. 3), Op.8-3,  RV 293 2nd 2’11

00:32:13 Violin Concerto (‘L’autunno’, The Four Seasons), for violin, strings & continuo in F major (‘Il cimento’ No. 3), Op.8-3,  RV 293 3rd 3’16

00:35:30 Concerto No.1 in F RV433 ‘La tempesta di mare’ I. Allegro 2’37

00:38:07 Concerto No.1 in F RV433 ‘La tempesta di mare’ II. Largo 1’57

00:40:05 Concerto No.1 in F RV433 ‘La tempesta di mare’ III. Presto 2’11

00:42:16 Concerto No.3 in D RV248 ‘Il gardellino’ I. Allegro  3’52

00:46:08 Concerto No.3 in D RV248 ‘Il gardellino’ II. (Cantabile)  3’14

00:49:23 Concerto No.3 in D RV248 ‘Il gardellino’ III. Allegro 2’59

00:52:22 Violin Concerto (‘L’inverno’, The Four Seasons), for violin, strings & continuo in F minor (‘Il cimento’ No. 4) Op. 8-4,  RV 297 Allegro 3’22

00:55:45 Violin Concerto (‘L’inverno’, The Four Seasons), for violin, strings & continuo in F minor (‘Il cimento’ No. 4) Op. 8-4,  RV 297 Largo 1’42

00:57:27 Violin Concerto (‘L’inverno’, The Four Seasons), for violin, strings & continuo in F minor (‘Il cimento’ No. 4) Op. 8-4,  RV 297- Allegro  3’09

01:00:37 Concerto No.2 in G Minor RV439 ‘La notte’ I. Largo 2’39

01:03:16 Concerto No.2 in G Minor RV439 ‘La notte’ II.. Presto (Fantasmi) – Largo 1’19

01:04:35 Concerto No.2 in G Minor RV439 ‘La notte’ III. Presto 1’04

01:05:39 Concerto No.2 in G Minor RV439 ‘La notte’ IV. Largo (Il sonno) 1’53

01:07:33 Concerto No.2 in G Minor RV439 ‘La notte’ V. Allegro  2’15

01:09:49 Concerto in C RV449 op.8 No.12 Allegro 2’58

01:12:47 Concerto in C RV449 op.8 No.12 Largo 2’52

01:15:40 Concerto in C RV449 op.8 No.12 Allegro 3’16

01:18:57 Concerto in D Minor RV 405 I. –  2’40

01:21:37 Concerto in D Minor RV 405 I. –  3’47

01:25:24 Concerto in D Minor RV 405 III. Allegro 2’18

01:27:43 Concerto in C RV87 I. Adagio – Allegro 3’13

01:30:56 Concerto in C RV87 II. Adagio 1’44

01:32:41 Concerto in C RV87 III. Allegro 2’32

01:35:13 Concerto in G RV532. I.  Allegro 3’55

01:39:08 Concerto in G RV532. II.  Andante 4’20

01:43:29 Concerto in G, RV 532. III. Allegro 3’32

01:47:01 Concerto in D minor for violin, organ and strings RV541. I.  Allegro 3’22

01:50:23 Concerto in D minor for violin, organ and strings RV54. II. Grave  2’29

01:52:52 Concerto in D minor for violin, organ and strings RV541. III. Allegro 2’02

01:54:55 Concerto Grosso in D RV562a. I. Allegro 5’25

02:00:20 Concerto Grosso in D RV562a. II. Grave 3’10

02:03:31 Concerto Grosso in D RV562a. III. Allegro 3’59

02:07:30 Gloria in D RV589. Gloria in excelsis Deo. (Chorus) 2’10

02:09:41 Stabat Mater For Alto Solo Rv621. I. Stabat Mater dolorosa 2’56

02:12:37 Nisi Dominus, Per Alto, RV608. Gloria Patri  4’44

02:17:21 Concerto No. 1 in B flat RV383a. I. Allegro  2’56

02:20:18 Violin Concerto (‘La Primavera’, The Four Seasons) for violin, strings & continuo in E (‘Il cimento’ No. 1), Op.8-1, RV 269 II. Largo e 2’37

02:22:55 Violin Concerto (‘L’estate’, The Four Seasons) for violin, strings & continuo in G minor, Op. 8-2, RV 315 III. Presto 2’43