ولادمیر ربیکوف | شایستگان تقدیر زیر سایه‌ي بزرگان

مقدمه

شاید در موسیقی هر دوره چندین آهنگساز برجسته و کاملا شناخته شده در خاطر عموم حضور داشته باشند و حتی شاید کسانی که به صورت حرفه‌ای نیز وارد دنیای موسیقی نشده‌اند، می‌توانند اسامی چند آهنگساز شهیر را نام ببرند اما به غیر از آنها، آهنگسازان دیگری حضور داشتند که مستحق دیده و شنیده شدن بیشتری هستند و همواره به نوعی زیر سایه بزرگان هم عصر خود، در طول تاریخ گم شده اند یا آثارشان از بین رفته است.
کسانی که در هر یک از دوره های خود کاملا مورد اعتماد همکاران و بعضا الهام‌بخش نسل های بعدی خود نیز بوده‌اند، اما ظهور آنها هم‌زمان با حضور بزرگان دیگری بود که مورد ستایش و اقبال عموم بودند، به همین امر کمتر شناخته شدند و یا آثارشان به مراتب کمتر مورد استقبال نوازندگان حال حاضر قرار گرفته است.
در این سری مقالات «شایستگان تقدیر زیر ساه‌ي بزرگان» سعی بر این بوده که به طور خلاصه به آهنگسازانی پرداخته شود که تعداد قابل توجهی نیز هستند و هر کدام، نوازندگان و آهنگسازان بزرگی بودند که در حال حاضر مورد کم لطفی واقع شده‌اند و شاید به گونه ای که استحقاقش را دارند، کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

ولادمیر ربیکوف (1866-1920) Vladimir Rebikov

ولادمیر ربیکوف (1866-1920) Vladimir Rebikov ، آهنگساز و نوازنده‌ی روس، که می‌توان از او به عنوان یکی از تجربه گرا و نوگرا‌ترین آهنگسازان روس به شمار آورد، که در تمام دوره‌ی فعالیت خودش دائما در حال آزمون و خطا و سعی در ایجاد سبکی نو و ارائه ایده های خلاقانه بود. همچنین از او به عنوان پدر موسیقی مدرن در روسیه نیز یاد می‌شود. سبک آهنگسازی او را می‌توان حتی در دسته مینیمال‌ها نیز قرار داد. طبق گفته خودش:
“آهنگساز باید بدون توسل به برنامه ریزی خاصی، احساسات خالصانه‌ای به واسطه ساز، به‌ وجود آورد، آن هم با کمترین بهره از نت ها”

او همواره در تمام آثار خود سعی در بیان یک چیز داشت آن هم اینکه، موسیقی زبانی برای بیان احساسات است. او در وین، برلین، پراگ، برنو، لایپزیگ، پاریس و شهرهای مختلفی رسیتال پیانو برگزار می‌کرد که مورد استقبال عموم قرار می‌گرفت. که حتی ادوارد گریگ نیز درباره او نقل کرده است که:

“این یک واقعیت تاریخی است که ربیکوف در خارج از روسیه بیشتر شناخته شده است”

ولادمیر ربیکوف از فارغ‌التحصیلان کنسرواتوار مسکو محسوب می‌شود، و بعدها برای تکمیل دوره های خود، در برلین و وین مشغول گذراندن دوره های مختلف موسیقی شد.

ولادمیر ربیکوف اولین آهنگسازی خودش را با ساخت موسیقی اپرا V Grozu آغاز کرد. او نیز به مانند بیشتر آهنگسازان روس، در ابتدا بسیار تحت تاثیر آثار چایکوفسکی قرار داشت، و همین تاثیر باعث شد او مجموعه قطعات کوتاه و مینیاتوری به سبک چایکوفسکی و ادوارد گریگ بسازد.

اولین گام مهم و مستحکم او در نوشتن مینیاتور Mélomimiques Op.10 محسوب می‌شود، که اِلمان های شنیداری تازه ای در آن وجود داشت. از نوگرایی های او می‌توان به بهره بردن از هارمونی هایی که تا قبل از او شاید خیلی مرسوم نبود،اشاره کرد. او رنگ تازه ای به هارمونی قطعات خودش با استفاده از فواصل هفتم و نهم، زد. از دیگر خلاقیت های او، استفاده از کادانس های حل نشده،هارمونی هایی با فواصل کوارتال (دو فاصله چهارم درست/ دو، فاصله چهارم افزوده/ دو، چهارم کاسته) یا کوئینتال(به همان شکل با فواصل پنجم)، پلی تنالیته بود، که تمام این ایده ها حول محور موسیقی تونال انجام می‌شد و هرگز موسیقی او سمت آتونالیته نرفت.او شاید پایه گذار این نوع هارمونی بود که اما بعدها این روش به نام بلا بارتوک به ثبت رسید.

ربیکوف در مجموعه ‌ Mélomimiques Op.15 از مینیاتورها، از تمامی تکنیک‌هایی که نام برده شد، بهره برد و در قطعه دوم این مجموعه برای اولین بار در آثارش از گام تمام پرده نیز استفاده کرد که به نوعی از پیشگامان، در استفاده از این تکنیک به‌شمار می‌آید. سبک جدید او، تحسین جامعه موسیقی آلمان را برانگیخت همچنین باعث شد از معدود آهنگسازان روس، مانند ادوارد گریگ، مورد تقدیر قرار گیرد. از دیگر آثار شناخته شده و محبوب او می‌توان به قطعه درخت کریسمس اشاره کرد که بر اساس یکی از داستان های کوتاه داستایفسکی، رمان نویس مشهور ادبیات روسیه، پسر گدا در درخت کریسمس مسیح، ساخته است.

یکی دیگر از مجموعه مینیاتورهای ربیکوف که در عین سادگی توانسته تمامی ایده های خود را به خوبی و درست و بجا استفاده کند، Reveries d’automne هست، که جزو یکی از مجموعه های درخشان او به حساب می‌آید که در عین مینیمال بودن، سبک خودش و روایت بخصوص او از موسیقی، کاملا ملموس است.

ولادمیر ربیکوف از سال 1909 به شهر یالتا رفت و تا آخرین روز زندگی‌اش در آنجا باقی ماند. در آن سال‌ها سعی کرد تا مفاهیم دراماتیک مینیاتورهایش را به چیزی فراتر و اساسی تر گسترش بدهد. ربیکوف در طول حرفه آهنگسازی خودش، دو باله و بیش از ده اپرا نوشت که به قدری برجسته بوده که از وی به عنوان یک آهنگساز صحنه ای یاد می‌شود. البته میان آنها، آثار نا‌موفقی نیز دیده می‌شود.

یکی از اپراهای قابل قبول او The Women with a Dagger است، که یکسال پس از نقل مکانش به یالتا، در سال 1910، نوشت. آخرین اپرای خودش را در سال 1916 بر اساس یکی از نمایشنامه های سورئال ایوان تورگنیف، رمان‌نویس و نمایش‌نامه نویس روس، تصنیف کرد که با استفاده از ایده های جدید در موسیقی آن، خیلی سربلند از آن بیرون نیامد و پروژه ای شکست خورده برای او محسوب می‌شد. ربیکوف به دلیل تجربه ها و نوگرایی های فراوان در آثارش، هرگز به سبک واحدی دست پیدا نکرد و همواره موسیقی او شکننده بود، اما همیشه به عنوان یک آهنگساز جسور از او یاد می‌شود وهمچنین تمامی ایده هایش به نوعی راهگشا، برای آهنگسازان نسل بعدی بود. شمار زیادی از آهنگسازان قرن بیستم از تکنیک هایی که او در اواخر دوره رمانتیک به کار می‌برد، در آثار خود استفاده کردند.

او هرچه به اواخر عمرش نزدیک‌تر می‌شد، بیشتر از یادها می‌رفت و فراموش می‌شد و اعتقاد داشت که کلود دبوسی، استراوینسکی و اسکریابین، از کسانی هستند که با دزدیدن ایده های او به شهرت رسیده‌اند! در هنگام مرگش می‌توان گفت که این آهنگساز خلاق، در گمنامی تلخی درگذشت. ولادمیر ربیکوف در مورد نگرش خودش نیز چنین گفته بود که:

“ایده‌آل من، یک درام موزیکال روانشناختی خواهد بود که شنوندگان را وادار کند تا احساساتی را که شخصیت ها با پیشبرد درام تجربه می‌کنند، احساس کنند و در خودشان آن را زندگی کنند. می‌خواهم احساساتم را به واسطه صداها، طوری منتقل کنم که شنوندگان فراموش کنند که مشغول تماشای تئاتر و هنرمندان روی صحنه هستند، تا وارد روح درام اثر شوند.”