کتاب تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران، فرهاد فخرالدینی

روشی که فرهاد فخرالدینی در کتاب تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران در پیش گرفته است متکی به تحقیقات موسیقی‌دانان قدیم ایران می‌باشد. در کنار هم قرار دادن مقام‌های موجود در ردیف فعلی موسیقی ایران با نظریات موسیقیدانان قدیم ایران نظیر صفی‌الدین اُرموی و به خصوص عبدالقادر مراغى وجوه مشترک و افتراق موسیقی قدیم و جدید ایران را تا حدودی برای اهل فن روشن خواهد ساخت.

این تحقیقات بر مبنای مقایسه تطبیقی انجام گرفته است، یعنی فواصل نغمات یا درجات دوازده مقام اصلی و شش آواز و شعبات (گوشه‌های) بیست و چهارگانه موسیقی قدیم ایران با فواصل نت‌ها یا درجات مقام‌ها یا دستگاه‌ها و گوشه‌های ردیف فعلی موسیقی ایران مقایسه گردیده‌اند.

مثال‌های ارائه شده در این کتاب از ردیف‌های معتبر استادان مسلم موسیقی ایران: موسی معروفی، ابوالحسن صبا، نورعلی برومند و علی تجویدی است که همه آن‌ها روایتی است از ردیف موسیقی قدیم ایران که به وسیله استادانی نظیر آقا علی اکبر فراهانی، آقا غلامحسین، میرزا عبدالله و آقا حسینقلی نوازندگان تار و سه‌تار دربار ناصرالدین شاه جمع آوری و ردیف شده‌اند و از این مجموعه بیشتر به نام ردیف میرزا عبدالله یاد می‌شود.

“تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران” اثری است به قلم یکی از مدرسین مشهور ایرانی “فرهاد فخرالدینی”، که تا اواخر دهه هشتاد به عنوان آهنگساز، مدرس موسیقی، موسس و رهبر ارکستر ملی ایران مشغول بود. وی پس از فراغت از موقعیت‌های کاری مذکور، وقت مناسبی برای نوشتن ایده‌ها و درس‌ها و سخنرانی‌های خود پیدا کرد. این اولین کتاب “فرهاد “فخرالدینی” در موضوع تئوری موسیقی است و حاوی یادداشت‌هایش، تجربیات و مطالعات او در باب موسیقی ایرانی از روزگار جوانی تا به امروز می‌باشد. نوشته های موسیقی‌دانان باستان عمدتا به زبان عربی نوشته شده است و به دلیل ماهیت ترجمه، هرچقد یک پژوهشگر کمتر از این آثار استفاده کند، اثر منحصر به فردتری را ارائه ‌خواهد کرد؛ به این ترتیب “فرهاد فخرالدینی” با تالیف کتاب “تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران” که در نتیجه مطالعه وی بر یک اثر فارسی‌زبان از عبدالقادر مراغی، به رشته‌ی تحریر درآمده، خواننده را با یک مرجع متمایز رو به رو می‌کند.
نگارنده بر این باور است که مطالعه کتاب “تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران” علی‌الخصوص برای کسانی که روی موسیقی ایرانی کار کرده‌اند و نواختن ساز را هم بلد هستند، بسیار سودمند خواهد بود.
بیست فصل کتاب “تجزیه و تحلیل و شرح ردیف موسیقی ایران” از موضوعات مختلفی تشکیل شده که دانستنی‌های ضروری در موسیقی، فواصل موسیقی ایرانی، وزن، ریتم و نحوه‌ی اجرای تنها بخشی از آنها هستند. ردیف و تاریخچه‌اش، ساز و جایگاه موسیقی، دستگاه‌ها، مقام‌ها، طبقات هفده‌گانه در موسیقی قدیم، خاستگاه آواز، موسیقی ایرانی از قاجاریه به بعد، بداهه‌نوازی و توضیح و بررسی کامل هفت دستگاه موسیقی ایرانی، از دیگر مواردی هستند که در این کتاب به آنها پرداخته شده است.