کتاب موسیقی کرال ایران حمید عسکری رابری

پیشگفتار کتاب موسیقی کرال ایران حمید عسکری رابری

در پاییز سال ۱۳۸۶، به هنگام نگارش پیشنهادۂ رساله دکتری با عنوان «تنظيم آوازهای محلی برای گروه گر در موسیقی قرن بیستم» از استاد راهنما، خانم پروفسور سوتلانا سرکیسیان خواهش کردم که اجازه دهد فصلی هم به موسیقی گرال ایران اختصاص یابد. ایشان تحقق این خواسته را مشروط به منابع مکتوب (به ویژه پارتیتور آثار گرال آهنگسازان ایرانی در ژانر تنظیم آوازهای محلی) کردند. جست وجوی منابع آغاز شد ولی چندان نتیجه بخش نبود. به یاد دارم که در این خصوص با زنده یاد آلفرد ماردویان، آهنگساز و رهبرگر، که در امریکاسکونت داشت، تماس گرفتم و ایشان هم از سر لطف آرشیوی از آثار خود را از طریق دوست عزیز، آقای کیوان حیدری برایم ارسال کردند؛ که البته شامل همه آثار ایشان نبود.

علت را جویا شدم؛ آقای ماردویان پاسخ داد که در آن زمان آثاری که نوشته می شد در اختیار گروه ها قرار می گرفت و کسی به فکر جمع آوری و چاپ آنها نبود و این نقطه آغازی شد بر دغدغه و جست وجویی که بعدها گستره موسیقی گرال ایران را در برگرفت. در پاییز سال ۱۳۹۶، فرصتی پژوهشی برای مطالعه تاریخی و تحلیلی موسیقی کرال ایران» از سوی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور حاصل شد که این کتاب در واقع نتیجه آن پژوهش چندساله است. در فرایند تحقیق، فقدان منابع مکتوب موسیقی کرال ایران، محدودیتی بزرگ به شمار می رفت، اما خـود به فرصت گفت و گو با موسیقی دانان ایرانی انجامید که با طرح دیدگاه های ارزشمندشـان شناختی دقیق تر از وضعیت موسیقی گرال ایران به دست آمد و نظراتشان افقهای جدیدی گشود. از تمامی ایشان سپاسگزارم. 

دیباچه کتاب موسیقی کرال ایران حمید عسکری رابری

کتاب موسیقی کرال ایران اثر  ایران حمید عسکری رابری، موسیقی کرال، پیشینه کوتاهی در موسیقی معاصر ایران دارد. (سه داستان شاهنامه) برای گروه گر و ارکستر سمفونیک، ساخته غلامحسین مین باشیان، نخستین اثر کرال فارسی است که در مهر ماه ۱۳۱۳ با همراهی گروه گر به رهبری نیکل گالاندریان اجرا شده است؛ و نخستین گزارش از شکل گیری گروہ کر فارسی زبان به تأسیس کر هنرستان عالی موسیقی به رهبری روبن (روبیک) گریگوریان، در سال ۱۳۲۵ مربوط است. گریگوریان، همچنین چند آواز محلی ایرانی برای کر هنرستان عالی موسیقی تنظیم کرده است که اولین نمونه های کرال آکاپلا در تاریخ موسیقی ایران به شمار می روند. ظرفیت ها، امکانات و جاذبه های گروه کر سبب شده که در دهه های گذشته، آهنگسازان ایرانی برای کر آثاری بنویسند ویا از گروه کر در ساختار آثار موسیقایی نظیر اپرا، كانتات، سمفونی، و نظایر آن استفاده کنند.

با این همه، آثار کرال آهنگسازان ایرانی، بنا به دلایل متعددی، کمتر مورد توجه پژوهشگران موسیقی معاصر ایران قرار گرفته و در نتیجه، سیمای موسیقی کرال ایران پوشیده مانده است. از این رو، فقدان منابع مکتوب و عدم دسترسی مطلوب به آثار کرال آهنگسازان ایرانی، موجب شده تا امروزه آهنگساز کرال نویس، از یافته های موسیقی کرال ایرانی محروم مانده و در مسیر خلق اثر، تکیه گاه‌های مطمئنی نداشته باشد.موسیقی کرال به عنوان پدیده موسیقایی نو که خاستگاه آن موسیقی کلاسیک است از آغاز شکل گیری در ایران با مسائلی نظیر «هویت موسیقایی»، «بافت موسیقاییپیوند شعر و موسیقی آوازی و تنظیم آوازهای محلی مواجه بوده که آهنگسازان ایرانی برای برخی از آنها راه حل هایی یافته و در آثار گرال خود به کار گرفته اند.

افزون بر مسائل مذکور، موسیقی کرال ایران با چالش هایی نظیر « پیچیدگی نگارش آثار کرال فارسی» و «غرابت شیوة آواز کلاسیک با ذائقه شنیداری ایرانیان» درگیر بوده که همواره آهنگسازان کرال نویس، رهبران و خوانندگان گروه های کر و مخاطبان را به خود مشغول داشته است. در این میان موانعی همچون «واکنش های بازدارنده موسیقیدانان ایرانی»،ناهمواری بستر آموزش موسیقی کلاسیک» و «محدودیت توانایی های فنی گروه های کر ایرانی» بر پیچیدگی های آفرینش و اجرای آثار کرال در ایران افزوده و گسترش آن را محدود ساخته است.

به نظر می رسد که مطالعه جنبه های گوناگون موسیقی کرال ایران می تواند در شکل گیری نگاهی عمیق تر به این حوزه و انسجام فعالیت های گرال در کشور مؤثر واقع شده، آهنگسازان و رهبران گروه های کر را چاره جویانه به فکر راه حل هایی جامعه شناختی و زیبایی شناختی در جهت معرفی و ترویج بهینه این گونه موسیقی آوازی گروهی بیندازد.

درباره‌ی کتاب موسیقی کرال ایران

کتاب موسیقی کرال ایران، به قلم حمید عسکری رابری (عضو هیات علمی دانشکده موسیقی دانشگاه هنر) توسط انتشارات آبان به زیور طبع آراسته شد. این اثر شامل پیشگفتار، مقدمه، فهرست مطالب، چهار فصل، جمع‌بندی، سخن پایانی، منابع و نمایه است.
در فصل اول، «تاریخچۀ موسیقی کرال ایران» بررسی شده است؛ فهرستی از آثار کرال آهنگسازان ایرانی تدوین شده و فعالیت گروه‌های کر ایرانی مطالعه گردیده است. در این فصل هم‌چنین، جریان‌سازان موسیقی کرال کشور معرفی شده‌اند. در فصل دوم «مسائل و چالش‌های موسیقی کرال ایران» تحلیل شده‌ند؛ مسائلی نظیر بافت موسیقایی، پیوند شعر و موسیقی، تنظیم کرال آوازهای محلی و چالش‌های نظیر پیچیدگی‌های نگارش آثار کرال و غرابت شیوۀ آواز کلاسیک. در فصل سوم «گسترش موسیقی کرال در ایران»، به ضرورت‌های اجتماعی، موسیقایی و ادبی گسترش موسیقی کرال در ایران پرداخته شده، همچنین موانع، و راه‌های گسترش موسیقی کرال ایران شناسایی و دسته‌بندی شده‌اند.

محدودیت منابع مکتوب در زمینۀ موسیقی کرال ایران باعث شده که پژوهشگر از روش میدانی بهره گیرد و برای انجام تحلیل‌های دقیق‌تر، از پرسشنامه‌ای شامل 27 گزاره استفاده کند که 170 نفر از اعضای جامعۀ موسیقی به آن پاسخ داده‌اند. همچنین مصاحبه‌هایی با 22 نفر از آهنگسازان، رهبران کر و پژوهشگران ایرانی پیرامون موسیقی کرال انجام شده که عمدتا در تحلیل‌های فصول دوم و سوم کتاب بسیار سودمند واقع شده‌اند. به‌جهت اهمیت دیدگاه‌ها، متن کامل مصاحبه‌های مذکور نیز در فصل چهارم کتاب، تحت عنوان «مصاحبه‌ با آهنگسازان، رهبران کر و پژوهشگران» قرار گرفته است.

کتاب «موسیقی کرال ایران» برای رهبران و خوانندگان گروه‌‌های کر، به‌ویژه در جهت گزینش و تفسیر قطعات کرال مفید است، برای آهنگسازان سودمند است، به‌عنوان منبع درس آواز جمعی (گروهی) هنرستان موسیقی و مراکز دانشگاهی قابل استفاده است، برای علاقه‌مندان موسیقی معاصر ایران خواندنی است. شایان ذکر است که نگارنده، کتاب را به هموطنان عزیز ارمنی تقدیم کرده است و از این طریق نقش برجستۀ موسیقی‌دانان ارمنی در موسیقی کرال ایران را ارج نهاده است.