کتاب اتنوموزیکولوژی اثر محمدرضا آزاده‌فر

مقدمه کتاب اتنوموزیکولوژی اثر محمدرضا آزاده‌فر

کتاب اتنوموزیکولوژی اثر محمدرضا آزاده‌فر: چرا به مردم‌شناسی موسیقی علاقه مند می‌شویم؟ پاسخ هایی که به این سؤال می توان داد به تعداد اندیشمندان این رشته متفاوت است. اما پاسخ من تنها استوار بر یک حقیقت بنیادی است که همواره آنچه در یک آواز یا نغمه انسانی وجود دارد بیش از مجموعه سازمان یافته اصوات است و این «بیش» بسیار شگفت انگیز است. انسانها موسیقی می سازند و در مورد موسیقی ها باورهایی دارند. آنها بر این باورند که برخی اصوات موسیقی هستند و برخی دیگر موسیقی نیستند؛ موسیقی در زندگی آنها کارکردهایی دارد که سایر پدیده ها ندارد و با موسیقی می توانند کارهایی بکنند که قابلیت جایگزینی با هیچ چیز دیگری را ندارد. در نظر آنها موسیقی های مختلف جایگاه های متفاوتی دارد و همانگونه که موسیقی مردم نقاط مختلف دنیا باهم متفاوت است، باورهای مردم هر منطقه نسبت به موسیقی نیز مختص همان فرهنگ است.

با موشکافی نواهایی که انسانها می سرایند و می نوازند و باور ذهنی شان در مورد نواها می توان به مکاشفه پیچیده ترین موضوع خلقت، یعنی «انسان» پرداخت. ما «انسان موسیقی شناسان» هر بار که به ساحت رشته خود می اندیشیم بازهم بسان کودکی که بزرگترین حقیقت هستی را مکاشفه کرده | است، با تمام وجودمان سرشار از شعف می شویم و این مهم نیست که قبلا چند بار این طور هیجان زده شده باشیم. تعریفی که من بر این اساس دارم در یک جمله خلاصه می شود: «موسیقی رخداد ضابطه مند اصوات در بستر زمان بر اساس هنجارهای زیبایی شناختی قومی در دوره تاریخی معین است». شاید هنجارهای زیبایی شناسی اقوام همسایه مسن متفاوت از من باشد، و دور از انتظار نیست که هنجارهای زیبایی شناسی قوم من فردا دیگرگون شود. 

پیچیدگی باورهای انسان و روابط شگفت آور او با خود و دیگری، چنان رمزآلود است که تنها از طریق پدیده ای به شگفتی موسیقی امکان بروز می یابد. مطالعه موسیقی و باورهای انسانی مربوط به آن کمک می کند تا ما به این درک بسیار نزدیک شویم که زمان و مکان چگونه زندگی او را شکل می دهد. 

بیان موسیقی، بیانی متفاوت از سایر انواع بیانهای انسانی دارد. برای درک و رمزگشایی آن باید برخوردی ساده، مانند نوآموزی که خواندن می آموزد، و در عین حال برخوردی دقیق مانند یک رمزشناس که به گشایش رموز می پردازد داشته باشیم. باید آن قدر به انسانهایی که می نوازند و می سرایند و شنوندگان آنها نزدیک شویم تا بتوانیم از درون آنها به دنیای بیرونشان نگاه کنیم. این نهایت مکاشفه ما خواهد بود؛ یعنی از یک سو همچون یک روان درمانگر به درون او نفوذ کنیم و رؤیاهایش را دریابیم و از سوی دیگر از دیدگان او دنیا را ببینیم و از گوشهای او نواها را بشنویم. 

اتنوموزیکولوژی | کتاب اتنوموزیکولوژی اثر محمدرضا آزاده‌فر

اتنوموزیکولوژی مسیری مانند علوم پایه را طی نمی کند. در فرآیند حل یک مسئله در علوم دو مؤلفه وجود دارد: «دانشمند» و پدیده ای در بیرون او به نام « مسئله». در مقابل، کار یک اتنوموزیکولوژیست یک فعالیت تعاملی است که چهار مؤلفه در آن نقش دارند: «انسان موسیقی شناس»، «پدیده پویای موسیقی»، «انسان خالق موسیقی» و البته «انسان شنونده». به همین دلیل است که فرآیندی بسیار پیچیده پیش روی ماست و از همین روست که فصول کتابی که بتواند رویکردهای مطالعاتی این رشته را معرفی کند این چنین ممنوع گسترده میشود. 

پس از این مقدمه، شاید سخت ترین سؤال قابل طرح این باشد که ما از کجا بدانیم که برداشت مان از موسیقی یک فرهنگ یا حتی یک هنرمند خاص متعلق به آن فرهنگ درست است؟» منتظر پاسخ متقن به این پرسش نباشید؛ شاید هیچگاه. اما این «هیچگاه» باعث تزلزل در اراده ما نمی شود. ما به دنبال سرنخ هایی برای کشف راز بازار دار هستیم و شاید هیچ چیزی مانند تبلورات خوش به ویژه موسیقی این سرنخ ها را به دست ما ندهد. در این مسیر دشوار، اما، یک موهبت اصلی داریم که به آن میبالیم؛ ما خود انسان هستیم و این کمک بزرگی به مکاشفات ما می کند. ما خود شگفتی های انسانی ماننا شوریدگی، وجد، خلسه، اغواگری، ترس، آرزوی جاودانگی و از همه بالاتر عشق را که راز بسیاری از تا حده پردازی هاست تجربه می کنیم.

کتاب اتنوموزیکولوژی اثر محمدرضا آزاده‌فر در ۳۲۰ صفحه توسط نشر نی منتشر شده‌است.