مجموعه مقالات موسیقی‌شناسی ایران‌موزیکولوژی

در سال‌های اول تحصیلم در رشتۀ موسیقی‌شناسی، همواره برای دسترسی به منابع تخصصی موسیقی (به زبان فارسی) با موانعی روبه‌رو بودم. این فقدان به‌ویژه در زمینۀ موسیقی‌شناسی و موسیقی کلاسیک بیش‌ازپیش ضرورت پیگیری کاری مدون را برای من آشکار ساخت؛ ازاین‌رو اولین قدم، راه‌اندازی و بسط وب‌سایتی بود که با همکاری تعدادی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشتۀ موسیقی صورت گرفت. این پروژه پایه‌های خود را بر پیشبرد و گسترش مفاهیم موسیقی‌شناسی، اتنوموزیکولوژی و ارائۀ نمونه‌هایی شاخص بنا کرد تا خلأهای موجود در این زمینه را کم‌رنگ سازد.

این کتاب که حاصل تلاش‌ یک‌سالۀ گروه ایران موزیکولوژی است، به دو بخش «تاریخ موسیقی» و «آنالیز موسیقی» (که از عناصر اصلی موسیقی‌شناسی به شمار می‌آیند) تقسیم می‌شود. هر یک از این نوشتار‌ها، موضوعی پراهمیت در بستر موسیقی غرب را بسط می‌دهند که طی یک سال اخیر در وب‌سایت منتشر شده‌ است؛ نویسندگان ایران موزیکولوژی با تفصیل و ویرایش این مقالات کوشیده‌اند تا به انسجامی نظری در این مجلد دست‌‌یابند و از سوی دیگر تلاش شده‌ تا با چاپ این اثر -که امیدواریم برای دانشجویان موسیقی و علاقه‌مندان جدی آن طی سال‌ها مفید باقی بماند- از غرق شدنشان در سیل اطلاعات اینترنتی جلوگیری به عمل آید.

تنوع مطالب در عین رعایت دقت، یکی از مهم‌ترین اهداف این کتاب است. کتاب ماحصل کاری گروهی است که گوناگونی حوزۀ تحقیقاتی نویسندگان ایران موزیکولوژی آن را آراسته است. شایان ذکر است که روش تحقیقاتی غالب این اثر کتابخانه‌ای بوده تا مطالبی قابل‌اتکا و مستدل در اختیار مخاطبان قرار گیرد.

فصل اول این کتاب حاوی زندگی‌نامه‌ها و مطالبی از تاریخ موسیقی غرب است که با وجود نقش محوری آن‌ها‌ در سیر تاریخ موسیقی -مانند نقش پروتن، ماشو، خوانش تبلچهر و سوییت باروک در این تکوین– در فضای نظری به حاشیه رانده شده‌اند. برای درک اهمیت این مسئله می‌توان نمونه‌های متعددی ارائه کرد؛ برای مثال نوازندۀ گیتار زمانی می‌تواند بهترین بازنوشت را از آثار باخ روی گیتار داشته باشد که به خوانش تبلچهر و محدودیت‌های ساز لوت در آن دوره اشراف یابد.

در فصل دوم شاهد آنالیز‌های متعدد موسیقایی خواهیم بود که با رویکردی نوین صورت گرفته‌اند: این‌ آنالیزها به‌منظور درک بهتر یک مفهوم یا شیوۀ آهنگسازی یک آهنگساز صورت گرفته‌اند و مسیرشان از آنالیزهای تنال یا فرمال مرسوم که تنها به دنبال کارکرد درجات گام در قطعات موسیقایی‌اند، متفاوت است. ناگفته پیداست که تسلطی نسبی بر هارمونی و آنالیز، کمک شایانی به درک بهینۀ این بخش خواهد کرد.

فعالیت‌های این‌چنینی نیازمند هم‌یاری افرادی متخصص در حوزه‌های مختلف است. این پروژه در غیاب انسان‌های شریفی که بدون هیچ چشم‌داشتی و خالصانه جهت توسعه و اشاعۀ فرهنگ به بنده و گروه ایران موزیکولوژی در تمامی این راه کمک‌های بی‌دریغ روا داشته‌اند، عملاً غیرممکن می‌نمود؛ ازاین‌رو فرصت را غنیمت می‌شمارم و از دوستانی از جمله آرش دهقانی، کامیار سرانچرخ و شهاب جعفری کمال تشکر را دارم.

آرش احمدزاده یونسی

پاریس – تابستان ۱۴۰۰