مروری بر تاریخچه موسیقی راک 

موسیقی راک از زمان پیدایش خود در اواخر دهه 1940 میلادی، به‌طور مداوم از نو زاییده شده‌ و بازتعریف گردیده است و می‌توان گفت، تاریخچه آن به‌‌گونه‌ای پیش رفت که غیرقابل پیش‌بینی بود و عوامل اثرگذار بسیاری را در خود داشت. از این رو بیان یک تعریف ساده و شفاف برای چنین قالب موسیقایی پویایی، دشوار می‌نماید. اما به‌طور کلی می‌توان آن را یک نوع از موسیقی توصیف کرد که ساختاری آمیخته با گیتار الکتریک¹، گیتار بِیس²، همراهی درامز³ و شعری⁴ که توسط خواننده خوانده می‌شود دارد. این تعریف، در نگاه اول ساده به ‌نظر می‌رسد اما واکاوی عمیق‌تری به سیرتکاملی راک نشان می‌دهد که چگونه این موسیقی طی سال‌های متعدد از سبک‌های مختلف تاثیر پذیرفته و تغییر‌شکل یافته‌است. در ادامه مروری خواهیم‌ داشت بر چکیده‌ای از ترجمه‌ی نوشتار «تیم گریرسون» درباب موسیقی راک و ریشه‌های آن. 

خاستگاه موسیقی راک 1940-1960

خاستگاه موسیقی راک را می‌توان دراواخر دهه 1940 میلادی جستجو کرد، زمانی که سبک‌های محبوب آن‌روز، یعنی موسیقی کانتری و موسیقی بلوز، به همراه گیتار الکتریک و درامز به رنگ جدیدی از موسیقی تبدیل شدند. هنرمندان پیشگام راک دهه 1950،مانند چاک بری⁵، به شدت به ساختار‌های کلاسیک موسیقی بلوز پایبند بودند اما از خلاقیت و استعداد خود نیز در این نوع موسیقی بهره ‌می‌گرفتند. در اوایل دهه 60 میلادی پیروان بری، به ویژه رولینگ استونز⁶، نقش برجسته‌ای بر دامنه فعالیت هنرمندان راک داشتند. سعی آن‌ها بر این بود که دامنه فعالیت هنرمندان راک، از موسیقیدانانی که به‌صورت انفرادی کار می‌کردند به فعالیت گروهیِ موسیقیدان‌ها گسترش یابد: گروه‌های موسیقی‌ای که قادر به انتشار یک آلبوم موسیقی باشند.

از آنجایی که موسیقی راک تبدیل به نوعِ غالب موسیقیِ عامه‌پسند شده بود، گروه‌های مختلفی از جمله لدزپلین⁷ نیز در این زمان شروع به شکل‌گیری کردند. لدزپلین لحن تیره‌تر و سنگین‌تری به راک داد و به یکی از محبوب‌ترین گروه‌های دهه هفتاد تبدیل شد؛ هم‌چنین پیشگامی بود برای شکل‌گیری ژانرهای جدیدی که با عنوان هارد راک و هِوی‌ متال شناخته می‌شدند. موسیقی هارد راک به عنوان یکی از ساب‌ژانرها، از راک جریان‌اصلی سریع‌تر و سنگین‌تر است: الهام‌ گرفته‌شده از بلوز، تکنیک‌های گیتار الکتریک و نوازندگی پرقدرت درامز و آوازهای‌سرکش. به گونه‌ای می‌توان گفت که تفاوت اصلی موسیقی هارد راک و موسیقی هِوی‌‌ متال در سرعت و پیچیدگی آنهاست. موسیقی هِوی‌ متال نسبت به هارد‌ راک غالبا از تمپوی بالاتری برخوردار بوده و از نظر ساختار موسیقی نیز پیچیده‌تر است. این نوع از موسیقی همچنین تمایل دارد تا به موضوعات جدی‌تری بپردازد، در حالی که موسیقی هارد راک قالب عامیانه‌تری دارد.

تقریبا در همان زمان، گروه پینک فلوید¹² عناصر موسیقی سایکدِلیک¹³ و تنظیم‌های پیچیده‌ای را کنارهم قرار داد. این گروه با انتشار کار‌های مفهومی‌اش، از جمله آلبوم “نیمه تاریک ماه”¹⁴، که در آن‌ها موسیقی‌شان به موضوعات متفاوتی گره می‌خورد، در کنار صدای جدیدی که به موسیقی راک داده بود، منجر به شکل‌گیری جنبش پراگرسیو راک شد. چیزی که پراگرسیو راک را به سطح دیگری هدایت کرد این بود که نوازندگانی که در این سبک فعالیت داشتند، درک بهتری از تئوری و تاریخ موسیقی داشتند. در این ساب‌ژانر می‌توان ردپایی از ژانر‌های دیگر موسیقی را نیز در میان تجارب موسیقیدانان یافت. از جمله: پراگرسیو راک به همراه ردی از موسیقی بلوز، موسیقی کلاسیک، فولک و جاز. علاوه بر این نوازندگان پراگرسیو راک، اشکال هنری دیگری مانند ادبیات، تئاتر، و خلاقیت‌هایی در طراحی‌های گرافیک را نیز به فعالیت‌های موسیقایی خود اضافه کردند. ویژگی دیگر این سبک استفاده از ترکیبات ریتمیک پیچیده، از جمله تغییرات مکرر کسر‌میزان است. این بدان معنی‌ست که در یک آهنگ، ریتم، متر و سرعت قطعه می‌تواند چندین‌بار تغییر کند و یک تجربه شنیداری پویاتر و غیرقابل پیش‌بینی برای مخاطب ایجاد کند. استفاده از مترها و کسرمیزان‌های نامتعارف حافظه شنیداری آن زمان مانند 4/5، 8/7 و8/9 نیز در موسیقی پراگرسیو رایج است. از دیگر موسیقیدانان مطرح این ساب‌ژانر می‌توان به کینگ کریمسون¹⁵، یِس¹⁶، جنتل جاینت¹⁷، کمل¹⁸، سوپرترمپ¹⁹، اِلُوی²⁰ و جنسیس²¹ اشاره کرد.

در اواخر دهه 70 میلادی، در پاسخ به گروه‌هایی که با عنوان «هیپی²²» شناخته می‌شدند (از جمله پینک‌فلوید)، گروه‌هایی مانند «کلش²³» به تعبیر خود راک را به اجزای اصلی آن ساده‌سازی کردند: گیتارهایی با صدای بلند، نگرش‌های گستاخانه و آواز‌های خشن که منجر به تولد «پانک²⁴» شد.

در حالی که هر سه جنبش از درجات متفاوتی از پذیرش راک جریان‌اصلی برخوردار بودند، سبک چهارم کمتر شناخته‌شده‌ای نیز در حال شکل‌گیری بود. نویز‌های آتونال و سازهای نامتعارف راک مانند درام‌ماشین و گروه‌هایی مانند پیر ابو²⁵ به پیشگامان راک صنعتی تبدیل شدند. ساب‌ژانری که محبوبیت فراگیری نداشت اما الهام بخش گروه‌های راک آینده بود.

شکاف در موسیقی راک (1980)

با آغاز دهه‌ی 80، سبکی که با عنوان راک شناخته می‌شد، در حال ازدست‌دادنِ جایگاه تجاری خود بود و راکد به نظر می‌رسید. در این حین فضایی برای شکوفایی ساب‌ژانرهای جدیدی فراهم شد. گروه‌های انگلیسی که کیبورد نقشی اصلی را در آنها ایفا می‌کرد تحت تاثیر پانک و جایگاه سازهای متنوع صنعتی، سبک آهنگ‌سازی و ترانه سرایی درونگراتری را به نمایش گذاشتند كه این شروعی برای جریان پست پانک بود. جریانی که با عنوان موج نو نیز شناخته می‌شود. 

در این میان گروه‌های آمریکایی مانند R.E.M نیز شروع به فعالیت کردند. در آثار آن‌ها، تعادلی در استفاده از اشعار درون‌گرا و تنظیم‌های سنتی براساس گروه‌های سنتی راک، به همراه استفاده از عناصر پست‌ پانک قابل مشاهده است. این گروه‌ها به دلیل محبوبیت‌شان در ایستگاه‌های رادیوییِ کالج، کالج‌ راک نامیده شدند.

در پایان دهه 80، کالج‌ راک به جایگزینی پرسود برای راکِ رایج تبدیل شد که نام جدیدی دریافت‌کرد: آلترناتیو راک. این سبک از راک با ‌عنوان راک مستقل (indie rock) نیز شناخته می‌شد. جنبش آلترناتیو راک طیف وسیعی از سبک‌ها و حالات را پوشش می‌دهد که به طور کلی، این ساب‌ژانر را می‌توان با ویژگی های کلیدی زیر طبقه بندی کرد:

• موسیقی گیتار محور: مانند اکثر موسیقی‌های راک، ساب ژانر آلترناتیو معمولا توسط گیتار هدایت و با گیتار بیس و درام همراهی می‌شود. استفاده از کیبورد در آلترناتیو دهه 1990معمول نبود، اما با گذشت زمان راه خود را در گروه‌های آلترناتیو قرن بیست و یکم پیدا کرد.
• تاثیرپذیری زیاد از دهه 1970 و 1980: بسیاری از گروه‌های آلترناتیو راک اولیه تحت‌تاثیر راک‌های دهه 1970 مانند لدزپلین و بلک سبت²⁶ قرار گرفتند. دیگران نیز منعکس‌کننده‌ی صداها و نمادهای دهه 1980 بودند. از جمله گروه‌هایی مانند اسمیت²⁷ و ماینر تریت²⁸.
• منش و ویژگی‌های پانک راک: تعداد زیادی از گروه‌های آلترناتیو راک منعکس کننده‌ی انرژی و برخی باورهای گروه‌های پانک راک 1980 مانند بلک فلگ²⁹، ماینر تریت، مینت من³⁰ و بد برینز³¹ بودند.
• احساسات موسیقی پاپ: راکرهای آلترناتیو غالبا آهنگهایی را با ملودی های ملموس و دیاتونیک می‌ساختند.

 آلترناتیو راک جایگاه فرهنگیِ خود را زمانی تثبیت کرد که مجله‌ی موسیقی بیلبرد در سال 1988 ستون جدیدی را به این سبک اختصاص داد و در این نشریه آلترناتیو راک به‌عنوان راک مدرن دسته‌بندی شد. برای بسیاری از طرفداران موسیقی، اصطلاحاتی مانند راکِ مدرن، آلترناتیو و یا راک مستقل رویش‌هایی مترادف برای توصیف این ساب‌ژانر محبوب هستند.

پیدایش دوباره‌ی موسیقی راک:

با اوج‌گیریِ ترانه‌ی «بیخیال»ِ نیروانا³² در 1991، آلترناتیو راک به موسیقی محبوبِ غالب تبدیل شد. اما در حالی که گروه‌هایی به‌عنوان بخشی از جنبشِ به‌اصطلاح گرانج (ادغام هارد راک و پانک) ظهور کردند، گروه‌های دیگری هم‌چون ساند گاردن³³ در عرصه‌ی موسیقیِ آلترناتیو و راکِ جریان‌اصلی حضور داشتند.

کرت کوبین، ستاره‌ای که خیلی زود خاموش شد.

موسیقی آلترناتیو که با خودکشی رهبرِ گروهِ نیروانا یعنی کِرت کوبِین³⁴ قوت‌ گرفت، در اواسط دهه درخشش خود را از دست داد و زمینه‌سازِ پیدایش مجدد راک جریان‌اصلی شد. با گذشت سی سال از مرگ کرت کوبین هم‌چنان می‌توان شاهد تاثیرات او و گروهش (نیروانا) و ارزش‌های آن‌ها بر فرهنگ و موسیقی امروزه بود. نیروانا فراگیری و شهرت زیادی را در 1990 دارا بود اما برخلاف دیگر ستارگان که طرفدار شهرت هستند، کوبین در زمان خود طرفدار جریان ضد ستاره‌ای بود. اغلب گفته می‌شود که نیروانا از جمله آخرین گروه‌هایی بود که برای رسیدن به درجات بالا در حرفه‌ی خود تلاش بسیاری کرد. کوبین دوران کودکی غم‌انگیزی داشت و هنر، مایه‌ی تسلی و آرامش او بود. رابطه کوبین با همکار موسیقیدانش کورتنی لاو³⁵ توجه بسیار زیادی را از سمت روزنامه‌نگاران به خود جلب کرد، این هم‌زمان با مبارزات او با سلامت‌ِ روان و اعتیادش بود. نگاهی به برخی از سرفصل‌های ظاهرا حمایتی آن زمان بیانگر آن است که مطبوعات به طور مداوم فشار زیادی بر روی کوبینِ آسیب‌دیده متحمل می‌شدند.

 امروزه لغو یا به تعویق انداختن مصاحبه‌ها یا تورهای کنسرت توسط هنرمندان برای مراقبت از سلامتِ روان امر غیرمعمولی نیست و طرفداران تمایلی به دیدن هنرمند موردعلاقه‌ی خود در حالت ضعیف و آسیب‌دیده ندارند. چه‌بسا این وقفه می‌تواند به احیای روحیه هنرمند برای ادامه فعالیت وی سودمند نیز باشد. در این راستا مرگ کوبین راه را برای مطبوعات و طرفداران برای بحث درمورد سلامت‌ِ روان نوازندگان و موسیقیدانان به شیوه‌ای جدی‌تر باز کرد. گفتنی است که سال‌های متاخر زندگی کوبین، با اعتیاد و افسردگی شدید همراه بود. کار کردن با او بسیار جذاب و سرگرم‌کننده و در عین حال برای رسیدن به نتایج دلخواه و رضایت‌بخش، سخت بود. می‌توان گفت بین پنج تا شش سال نیروانا مانند الماسی درخشان بود. آنها می‌درخشیدند و پله‌های موفقیت را یکی پس از دیگری طی می‌کردند. موسیقی آن‌ها ساده، بدون آلایش و زرق و برق، اما با امضای راک اند رول بود.  

جریان راک در قرن 21

با ورود موسیقی راک به قرن 21 موفق‌ترین کنش‌ها روحیه‌ی مشابهی با سلف خود در دهه‌ی 60 میلادی داشتند؛ با وجود تمام تفاوت‌ها. لینکین‌پارک³⁶ ترکیبی از هیپ‌هاپ و متال ارائه‌ کرد، در حالی که تِری‌دُرز داون سنت‌های هارد راکِ گذشته را تقلید می‌کند و در عین‌حال یک چرخش معاصر را ارائه می‌دهد. بدون شک موسیقی راک به تکامل خود ادامه‌خواهد داد و از تاریخ غنی خود بهره برده و در عین‌حال گوش به یک بازآفرینی صدایی جدید خواهد سپرد.

پانویس‌ها | موسیقی راک

1. Electric Guitar ↩︎
2. Bass Guitar, آنچه در موسیقی راک استفاده می‌شود گونه الکتریک این ساز است. ↩︎
3. Drums ↩︎
4. Lyrics, در این شکل از موسیقی الزما شعر به معنای سنتی و حتی هنری آن مورد استفاده قرار نمیگیرد. ↩︎
5. Chuck Berry ↩︎
6. The Rolling Stones: یک گروه راک انگلیسی است که در سال 1962 تشکیل شد. ↩︎
7. Led Zeppelin ↩︎
8. Jimmy Page ↩︎
9. Robert Plant ↩︎
10. John Paul Jones ↩︎
11. John Bonham ↩︎
12. Pink Floyd ↩︎
13. Psychedelic ↩︎
14. The Dark Side of the Moon ↩︎
15. King Crimson ↩︎
16. Yes ↩︎
17. Gentle Giant ↩︎
18. Camel ↩︎
19. Supertramp ↩︎
20. Eloy ↩︎
21. Genesis ↩︎
22. Hippie ↩︎
23. The Clash ↩︎
24. Punk ↩︎
25. Pere Ubu ↩︎
26. Black Sabbath ↩︎
27. The Smiths ↩︎
28. Minor Threat ↩︎
29. Black Flag ↩︎
30. Minuteman ↩︎
31. Bad Brains ↩︎
32. Nirvana ↩︎
33. Soundgarden ↩︎
34. Kurt Cobain ↩︎
35. Courtney Love ↩︎
36. Linkin Park ↩︎