کتاب نقش زن در موسیقی مناطق ایران اثر هوشنگ جاوید

مقدمه کتاب نقش زن در موسیقی مناطق ایران اثر هوشنگ جاوید

کتاب نقش زن در موسیقی مناطق ایران، به بررسی آوازها و نغمات زنان در مناطق مختلف ایران می‌پردازد. از جمله مطالب هر بخش عبارتست از: نشانه یابی ایمان و باورهای دینی در آوازها و نغمات زنان ایرانی، نگرشی بر ترانه‌های کار و تلاش در میان زنان ایرانی (در محیط خانه و هنگام رفت و روب، جامه‌شویی، آشپزی، … و در بیرون محیط خانه چون فرش‌بافی، مزارع، باغات و …) به‌همراه نمونه‌هایی ترانه‌های ترکمن، ملایر، ایل چهارلنگ بختیاری، گیلانی، موسیقی آوازی زنان ایران و مسئله زبان مادری (آوازهایی با هجاهای کوتاه، آوازهایی که اصوات با حرکت اجسام و یا حرکات نمایشی چهره و دست مادر به کودک منتقل می‌شود.

آوازهای پنج نتی یا پنتاتونیک، آوازهای فولکلوریک)، موسیقی آئینی مذهبی زنان ایرانی، موسیقی زنان در استان گلستان، گفت‌وگویی با زنان موسیقی‌دان در نواحی ایران (گفت‌وگو با 7 زن در مناطق کاشان، خراسان، کردستان و چهار‌محال و بختیاری)، نموداری از دسته‌بندی موسیقی زنان در نواحی و مناطق مختلف ایران، گزیده سخنرانی های جشنواره موسیقی زنان نواحی ایران (آقایان: محمدرضا درویشی، رضا مهدوی، هوشنگ جاوید و خانم زهرا شجاعی).

سپاس نامه کتاب نقش زن در موسیقی مناطق ایران اثر هوشنگ جاوید

در این قرن سودازده که بازار سوداگری و کاسب کاری مبادلات اقتصادی نغمه ها رواج یافته، پرداختن به موسیقی خاص زنان در نواحی ایران که به نظر این بنده درگاه الهی هوشیاری دلیل های لیلی است و سجدۂ شکری بر سجاده عقل به درگاه احدیت، گوش شنوایی می طلبید که حرف را تثبیت کند؛ در این میان مرکز موسیقی حوزه هنری این مهم را به عهده گرفت، چرا که این مرکز همواره پیشگام در امر مسائل مربوط به پژوهش های موسیقایی است. به آقای رضا مهدوی مدیرکل مرکز موسیقی به علت تقبل زحمات فراوان سپاس خود را ابراز می دارم و امید دارم که این کار انجام شده مورد قبول حضرت حق باشد.
هوشنگ جاوید

پیش نوشته ای برای این نهشت

موسیقی زنان یعنی شرح خون جگرانی که وصال را تفسیر می کنند، هزار چشمه به یک چشمه این بداهه خوانان نمی رسد. موسیقی زنان شمعی است کنج شبستان دل، جلوه ای دل افكن دارد، نالۂ خاموشی است از دلی پرخروش، اشکی که هر گاه به دل محنت کش ساز می چکد، شهاب ثاقب نازل میشود. شیدایی در نغماتشان، نشان از ایستادن رو به در انتظار دارد. موسیقی زنان هوشیاری دلیل های لیلی است و امیداردت که در کوی عشق بازی غیر از درست به چیزی الفت نگیری. موسیقی زنان پیوند انسان با عالم بالا است ، به دو سبب ارتباط و نیاز.

نغمات زنان سجدۂ شکری است روی سجادۂ عقل که می خواهد نغمة نقد را سرمایه حیات ارواح نماید؛ اندرز است و گوش جان می طلبد. اینان با زخمه دل حیاتی دوباره می سازند و آن کس این نغمه می شناسد که صاحب نفس و «نه مرغ قفس» باشد. پاره های دلشان را چنگ می زنند، حاشية ابریشمین روحشان را قیچی می کنند تا یک سرنخ از تار و پود احساسشان گیر بیاورند، آن را می کشند تا له اندیشه و دلشان را از هم بگسلند؛ آن وقت است که می بینی یک تعبیر آنها همه وجودت را می لرزاند که به آن مدیونی و ان رشمات تو است؛ بالبدن، دست و پا زدنت تا پا گرفتن، پاگرفتن تا پشت نیمکت مدرسه، اتاق درس دانشگاه و مقام یافتن و فرمان دادن با فرمان بردن…

راستی، یادت هست که چگونه دلت آرام می گرفت، آن وقتی که صدام می ترساند و یا پارس سگی هراسانت می کرد؟ پشت مادرت در چادری بسته شده بوده  یا در بغلش بودی یا توی گهواره، زمستان بود یا تابستان، آن زمان که صدای آماری مادر دلت را می برد، ترست می ریخت. چه می خواند؟ ذکر بود، زمزمه بود، آواز بود با ترانه؟ یادت هست؟
دیوارنوشته های دلت را که پاک کنی با نقشهای در حال رنگ باختن روی ذهنت چه میکنی؟ فریاد من و تو در برابر ظلم، حاصل رشد جوانه هایی بود که او در مزرعه دلمان  کاشته بود، مادر جوانی اش را در گوش من و تو و جامعه محدود زندگی خودش زمزمه کرد تا دل ما جوانه بزند؛ او پیر شد ما برنا، ما تیر شدیم و او كمان، و هر دو مانده ایم در کف زمان.  میدانی، مادر با نغمه هایش به ما آموخت که ایران کشور بزرگی نیست بلکه بزرگی ایران در وسعت دل ما و در عظمت همت ما است. ما در سراینده ذکر مولا بود و رستم، دلگیر بودن هوا، کوتاهی سقف آسمان، دل مرده بودن زمین و اتمی شدن جنگل جهان برایش معنی نداشت. مادر بود یا مادربزرگ؟

او که به ما یاد می داد: مفهوم نگاه زیبا را دریابیم، کوری عیب نیست، به ما با آواز می گفت “شوق قدمها را پیدا کن، بی پایی عیب نیست”. او با نغمه هایش به ما می آموخت که المس خدا را در لحظه ها بیابیم، بیدستی مسئله ای نیست. ما فرزانگی را از مادر آموختیم.

زنان ایرانی با نغماتشان همواره مشعل شکوه افروز بوده اند در نیایشگاه زندگی، چونان  مهدی اخوان ثالث که سرود:
انگار روح آبی و آب است انگار هم بیدار و هم خواب است انگار غم در کسوت شادی است انگار تصویر خدا، در بهترین قاب است این یادگار ذهن را نباید حفظ و یا حداقل ثبت کرد که بماند؟
من و تو خوب می دانیم که این بازیافتن اصالت، این روشن بینی، این تلاش برای رسیدن به رستگاری در زمانه پر از طالبان و داعش و آمریکا و اسرائیل و اتم و لیزر و دیژیتال و کامپیوتر و ماهواره و هزار درد بی درمان توارد فرهنگی به ناچار، چه عظمتی …