موسیقی بوتان یکی از مهمترین ارکان فرهنگی است که برای نسلهای پیاپی، منبع انتقال دانش، تاریخ، ملیگرایی و معنویت در این خطه بوده است، با این حال طبق نوشتههای وبسایت رسمی موسیقی بوتان، دهه 1960 بود که سازهای الکترونیکی وارد موسیقی بوتان شدند. از این رو، این موسیقی معنوی و فولکلور بود که سالیان دراز بر چشمانداز موسیقی این کشور حاکم بود. امروزه موسیقی مدرن که ریگسار نیز نامیده میشود در بین جوانان کشور رواج دارد، اما سبکهای قدیمی موسیقی هنوز زنده هستند و به حیات خود در زیر پوست جامعه ادامه میدهند. موسیقی بوتان را میتوان به طور مشخص به موسیقی سنتی و مدرن تقسیم کرد.
موسیقی محلی این کشور (با تغییرات ظریف) از روستا به روستا یا منطقه به منطقهای دیگر متفاوت است. اشعار این نوع موسیقی نیز به زبان Choke یا Dzongkha یا بوتانی است. موسیقی فولکلور معمولاً با رقص و اجراهایی که در طول Tsechus (جشنوارههایی که در صومعهها برگزار میشود) همراه است. رقصندگان لباسهای زیبایی را با ماسکهایی خاص تزئین کرده و به تن میکنند و موسیقی نقش مهمی در به تصویر کشیدن شخصیتهای مختلف مانند شیاطین، قهرمانان، حیوانات و غیره دارد.
با توجه به اینکه خوانش آوازی برخی از زیرشاخههای موسیقی محلی بسیار دشوار است، تسلط بر موسیقی فولکلور ترکیبی از استعداد و تمرین منظم را میطلبد. حالت چهره، زیر و بمی صدا و ژستهای کلی در اجرا همگی در هم تنیده شدهاند تا بهترین نتیجه را از موسیقی و اجراهای محلی به دست آورند. دسته بندیها و انواع فرعی بیشتری از موسیقی محلی وجود دارد که در ادامه به صورت خلاصه به آن میپردازیم.
Boedra یکی از زیرژانرهای حیاتی از موسیقی محلی بوتان است. آهنگهای Boedra معمولاً به صورت دایرهای خوانده میشوند و این دسته از قطعات را با همراهی رقص نیز میتوان اجرا کرد. آواز خواندن موسیقی Boedra در مقایسه با زیرشاخه دیگری از موسیقی محلی (ژونگدرا) نسبتا آسانتر است. آلات موسیقی به کار رفته در بودرا اغلب شامل چیوانگ (کمانچه)، درانگین و لینگ (فلوت) است.(هرمان و دورجی،2016)
ژونگدرا از مهمترین زیرشاخههای موسیقی محلی در بوتان است. این لاین در قرن هفدهم توسعه یافت و معمولاً در مناطق پارو، پوناکا، تیمپو و نگالوپ اجرا میشود. Zhungdra همواره به عنوان سختترینِ ژانرها برای اجرا در نظر گرفته میشود. حتی خوانندگان آموزش دیده به دلیل قطعات آوازی گستردهای که در یک الگوی پیچیده خوانده میشوند، آواز خواندن در این ژانر را چالش برانگیز میدانند. ژونگدرا قطعاتی هستند که میتوانند رقص محور باشند و از این رو میتوانند هم خوانده شوند و هم اجرا شوند. گفته میشود که ژونگدرا از دزونگها (مراکز فعالیتهای مدنی و مذهبی) سرچشمه گرفته است.(هرمان و دورجی،2016)
ژِی و ژِم قطعات آوازی هستند که به طرز استادانهای طراحی شدهاند، ژِی که تمپوهای سریعی دارد توسط مردان اجرا میشود، در حالی که ژِم توسط زنان انجام و اجرا میگردد. با این حال، هر دو نوع ژی و ژم از نظر ملودی، لحن و رقص عناصری از Zhungra و Boedra دارند.
ژیها در واقع طولانیترین آهنگهای بوتان هستند و معمولاً در طول جشنواره ها خوانده میشوند. نسخههای کوتاه شده ژیها نیز در بسیاری از مناسبتهای محلی دیگر خوانده میشوند. ژیها در دو گام ماژور و مینور وجود دارند. برخی از ژیهای اصلی عبارتند از گوئن ژی، وچوپای ژی، ، وانگ ژی و نوب ژی، ژیهای کوچک عبارتند از: آئولی، لوکهو، بانگور و میریتسمو ژی. نوب ژی، طولانی ترین zhey است که از 25 قسمت مختلف تشکیل شده است که هر قسمت بیش از پنج دقیقه طول میکشد.
سانگمو یک سبک محبوب موسیقی بوتان است. سانگمو که به صورت دوبیتی خوانده میشود، میتواند به سبک محاورهای و به صورت سوال و جواب خوانده شود. به همین علت در چالشها و مسابقات اغلب از این سبک استفاده میشود. خطوط اول این دو بیتیها اکثرا یک موقعیت یا سناریو را توصیف میکند و پاسخها بر احساساتی مانند عشق، سوء استفاده، نفرت، تمسخر و موارد دیگر چینش میشوند.این نوع موسیقی بر خلاف بسیاری از ژانرهای موسیقی دیگر در بوتان نمیتواند با رقص همراه شود.
Lozey بسیار شبیه به Tsangmo است اگرچه تفاوتهای خود را دارند. لوزِی در لغت به معنای “زیورهای گفتار” است و مانند Tsangmo یک تبادل موسیقایی بر مبنای سوال و جواب است. موضوع قطعات حول سنتها، لباسها، آداب و رسوم و ادبیات میچرخد که به زبان محلی خوانده میشوند و تصنیفها از منطقهای به منطقه دیگر متفاوت است. با این حال، برخلاف سانگمو، لوزِی ساختار منسجم و یکپارچهای ندارد و قطعات میتوانند هم کوتاه و هم بلند باشند. (هرمان و دورجی،2016)
بوتان عمدتا یک ملت بودایی است و موسیقی مذهبی این کشور عمیقاً منعکسکننده آموزهها و آیینهای بودایی است. زندگینامه قدیسان و همچنین سرودها ماده غنایی را تشکیل میدهند که اغلب از طریق رقص همراه با ماسکها و لباسها اجرا میشود. موسیقی رهبانی در واقع، قابلشناساییترین موسیقی بوتان در سراسر جهان است و هنگامی که راهبان آن خوانده و اجرا میکنند، منظرهای شگفت انگیز خلق میکنند.
ژانر موسیقی محبوب مدرن که در دهه 1960 آغاز شد، ریگسر نامیده میشود. تفاوت اصلی موسیقی سنتی با ریگسر استفاده از سازهای الکترونیکی و استفاده از زبان بومی است. ریگسر بیشتر در فیلمها و نمایشهای تلویزیونهای بوتان ظاهر میشود و تأثیر آن در موسیقی هندی بالیوود نیز دیده میشود.
موسیقی ریگسر اما چند سالی به دلیل استفاده از مضامین و آهنگهای تکراری با کاهش محبوبیت و استقبال مخاطبین مواجه شد. اما از دهه 1980 به بعد موسیقی ریگسار پس از معرفی فرم تلفیقی با موسیقی انگلیسی، هندی و نپالی بار دیگر اهمیت و جایگاه خود را در بین مردم بوتان پیدا کرد. ریگسر موسیقی است که بیشتر در کوچه و خیابان و سبک زندگی روزمره مردم رایج است. ریگسر در میان جوانان که آهنگهای تند و بدون پیچیدگی مفهومی را دوست دارند محبوبیت بیشتری دارد. موضوع موسیقی ریگسر در درجه اول حول محور عشق و روابط دو جنس میچرخد و تمرکز اصلی موسیقی مدرن ریگسار، ترانههای عاشقانه است.(هرمان و دورجی،2016)
همچون خروجی و محصول موسیقی بوتان، آلات موسیقی آن نیز دارای اهمیت تاریخی هستند. در واقع، موسیقی سنتی بوتان جوهره واقعی خود را از آلات موسیقی خود میگیرد. از این رو آلات موسیقی سنتی نقشی عمیق و ریشهدار دارند. برخی از آلات موسیقی مهم بوتان عبارتند از:
این ساز عود بلندی است که در ساختار آن از هفت سیم استفاده شده است. درانگین محبوبترین و قدیمیترین ساز موسیقی بوتان است. تسلط بر صدا و ملودی آن دشوار است. با این حال، درانگین علاوه بر موسیقی، از نظر ظاهری نیز منحصربهفرد است. سر آن به شکل یک هیولای دریایی طراحی شده است تا ارواح شیطانی را از خود دور کند و تنه آن با ظرافت حکاکی شده است. درانگین در واقع بخشی جداییناپذیر از موسیقی مذهبی و سنتی بوتان است.
چیوانگ کمانچهای است که از شاخ گاومیش درست میشود. چیوانگ با آرشهای ساخته شده از بامبو و موی دم اسب نواخته میشود. درانگین و چیوانگ هر دو سازهای زهی هستند.
انواع مختلفی از فلوتها در موسیقی بوتان استفاده میشود. دونگ لیم یک فلوت بامبو با شش سوراخ انگشت و یک سوراخ دهانی است.
این ساز بادی از شاخ گاو یا گاومیش ساخته میشود. در انتهای آن سوراخی برای عبور هوا وجود دارد و علاوه بر استفاده از آن در موسیقی، آنگلی را نیز هر روز صبح و عصر مینوازند یا اصطلاحا باد میدهند تا گاوها بدانند چه زمانی باید به آلونک خود برگردند.
این ساز استوانهای عمودی که از چوب بامبو ساخته شده است، در قسمت وسط، توخالی شده است. میتوان آن را از بسیاری از انواع چوبهای بامبو ساخت و علاوه بر استفاده موسیقیایی در مزارع بوتان در موسیقی کار نیز نیز یافت میشود.
وقتی غمگینیم گریه میکنیم، وقتی خسته هستیم میخوابیم و وقتی خوشحالیم میرقصیم. مشخص است که رقص صرفاً یک فعالیت بدنی نیست بلکه، یک احساس است و بیش از یک احساس، نشانگر هویت، فرهنگ و سنتهای یک کشور است.
رقصها در بوتان، مانند هر کشوری در جهان، فرمها و سبکهای منحصربهفردی دارند که فرهنگ آن را مشخص میکند. رقصندگان فقط برای سرگرم کردن تماشاگران یا برنده شدن جایزه اجرا نمیکنند، بلکه این کار را با تمام وجود انجام میدهند. هر فرم رقص نیازمند تلاشی دقیق و ایمان کامل به فلسفه آن است. بنابراین، این که رقصهای منحصربهفرد بوتان چیست و چه تفاوتی با سایر نقاط جهان دارد، موضوع ادامه این مقاله بوده که برگرفته از نوشتارهای رسمی وبسایت موسیقی بوتان است.
رقص چم رقص سنتی بوتان است. این رقص شامل مجموعهای از رقصهای نقابدار است که معمولا توسط راهبان و افراد غیر روحانی با پوشیدن لباسهای رنگارنگ اجرا میشود. این رقصها پر جنبوجوش هستند و در طول جشن سالانه بوتان Tshechus اجرا میشوند. این رقصها زندگی پادماسامباوا، (از بزرگان مکتب بودایی) را به تصویر میکشد که بودیسم را در قرن هشتم به بوتان معرفی کرد. آنها به عنوان نشانه احترام به بودیسم و مقدسات آن، این فرم خاص رقص را اجرا میکنند.
رقص چم یک اجرای مذهبی است و همچنین بخشی از فرهنگ بودایی تبتی است. اعتقاد بر این است که بنیانگذار بوتان Zhabdrung Ngawang Namgyal رقصهای نقابدار را در بوتان معرفی کرده است که عمدتاً در طول Tsechus یا جشنوارههایی که در صومعهها برگزار میشود انجام میگردد. از این رو، موسیقی مذهبی تقریباً مترادف با رقصهای مختلف چم است که با بافت و لحن معنوی آمیخته شده است.
آموزههای بودا، پیروزی خیر بر شر، روشنگری و تطهیر روح، برخی از موضوعات اصلی در رقص چم است. متن این آهنگهای مذهبی به زبان چوکی که زبان کلاسیک تبت است نوشته شده است. در این فرم، یکی از افراد گروه که در واقع رهبر گروه است، سازی به نام سیمبل (سنج) را مینوازد. این کار زمان و ریتم رقص را دنبالپذیرتر و اجرا را موزیکالتر میکند.
جوئنپا لگسو در لغت به معنای “خوش آمدید” است. این رقص که به تماشاگران و کل مراسم شانس و برکت میدهد، حال و هوا را برای برگزاری بقیه مراسم تنظیم میکند. مردان و زنان هنگام اجرای این رقص در بوتان لباسهای سنتی به همراه دارند. سبک رقص توجه همه را به خود جلب میکند و مورد تشویق و قدردانی همه مردم قرار میگیرد.
جشنواره Drametse دو بار در سال برگزار میشود و این رقص نقطه برجسته آن است. مردم از اقصی نقاط کشور برای شرکت در این جشن رنگارنگ میآیند. تیمی متشکل از 16 رقصنده مرد و 10 نوازنده دارد که همگی گرد هم میآیند تا رقص را اجرا کنند.
رقص سلطنتی بوتان، Zhungdra یک فرم رقص بسیار آرام و ترکیبی است. اعتقاد بر این است که این یکی از قدیمیترین رقصهای بوتان است که از قدیسین اولیه بودایی سرچشمه میگیرد. توسط زنانی که پشت سر هم میایستند و لباس سنتی میپوشند اجرا میشود. آنها همچنین یک روسری دست بافت به همراه دارند و با ریتمی عالی با هم میرقصند. رقص بسیار مذهبی است و به همین دلیل است که هیچ حرکت سریعی انجام نمیشود. حرکات دست بسیار واضح و آهسته است.
یکی دیگر از رقصهای دادگاه سلطنتی در بوتان، Boedra است که توسط گروهی از مردان و زنان اجرا میشود که در کنار هم ایستاده و دایرهای تشکیل میدهند. در برخی موارد به طور جداگانه توسط زن و مرد انجام میشود. حرکات رقص مطابق با ریتم و ملودی موسیقی است و از این رو مراحل ثابتی ندارد. بهترین بخش در مورد این رقص این است که مخاطب نمیداند کدام مرحله رقص را قرار است ببیند.
رقصهایی هستند که در حضور شاه و خانوادهاش اجرا میشود. این رقصها در کنار سرگرم کردن حضار مجلس، اهمیت مذهبی نیز دارند و فقط توسط رقصندگان ماهر اجرا میشوند و هیچ آماتوری اجازه ندارد در برابر پادشاه اجرا کند، نیاز به هفتهها تمرین دارد و پس از اجرا، رقصندهها توسط پادشاه جایزه میگیرند.
رقصهای درباری در بوتان در قرن هفدهم معرفی شدند. از آن زمان، این سنت ادامه یافت و تحت حکومت جیگمه دورجی وانگچاک، سومین پادشاه بوتان، در قرن بیستم به اوج خود رسید. گفته میشود که پادشاه به رقص و آواز علاقه زیادی داشت. در واقع او در سفرهای خود رقصندگان حرفهای را نیز با خود میآورد که برای سرگرمی پادشاه خود اجرا میکردند.
بنابراین، در حالی که رقص بیان احساسات در سراسر جهان است، رقص در بوتان راهی برای عبادت و احترام به میراث غنی آنهاست. به همین دلیل است که در سراسر جهان محبوبیت پیدا میکند و مردم از دور و نزدیک به شور و نشاط، انرژی و رنگهای این رقصها قدردانی میکنند.
Masters of Bhutanese Traditional Music. Volume One by Janet Herman, Kheng Sonam Dorji 2016
وبسایت: https://www.musicofbhutan.org/
وبسایت: https://musicaparaver.org
موسیقی هند را میتوان به دو نوع کلاسیک و مردمی تقسیم کرد. موسیقی کلاسیک خود به دو شاخهی شمال هند یا «هندوستانی» و جنوب هند
بنگلادش دارای میراث موسیقایی بسیار غنی است زیرا موسیقی همیشه نقش مهمی در زندگی مردم داشته است. بر اساس اعلام وبسایت رسمی کشور بنگلادش: در
موسیقی اندونزی برای شنونده غربی از منظر زیباییشناسی، موسیقیای نسبتاً مبهم، و از منظر جغرافیایی موسیقیای واقع در دور دست طبقهبندی میشود. با وجود این، گاملان،
اردن که در تقاطع سه قاره واقع شده است کشوری با میراث فرهنگی غنی است و موسیقی و رقص نقش زیادی در آداب و رسوم
