فرانچسکو دامیلانو

مقدمه ای بر یک میراث دار

اهالیِ ایتالیایِ رنسانس، میکل آنژ بزرگ را خداگونه (Il Divino) خطاب میکردند. و در میان آن نسلِ آکنده از جانهایِ پر نبوغ، تنها یک نفر را به اشتراک چنین میخواندند. ایتالیایی ها نه داوینچیِ نقاش و مخترع و مجسمه ساز را به چنین لفظی زینت میکردند و نه پالسترینا را با ابهتی چنین به خطاب می‌خواندند. این لقب پرمغز را در کنار خالق داوود و موسی، تنها پیشکش لوت نوازی میکردند، که نفمه هایش بر سیطره اروپا پژواک شده بود. کسی که به تاریخ 18 آگوست 1497 و در 15 کیلومتریِ شمال شرق میلان، در شهر کوچک مُنزا زاده شده بود: فرانچسکو دامیلانو.

گاهشمارِ یک قدیس

فرانچسکو کانُوا دامیلانو، ملقب به خداگونه (Il Divino)، آهنگساز و نوازنده چیره دست لوت دوره رنسانس بود. پدرش بِنِدِتو موسیقیدان بود و به قطع اولین سنگهای بنای موسیقایی اش را نیز، او گذاشته بود. اما درس موسیقی اش را به شکل حرفه ای، به گفته تاریخ، نزد لوت نواز و معلم شهیر عصر خودش آموخته بود. جیووانی تِستاگراسا، کسی که معلم موسیقی اولین زنان رنسانس، بانو ایزابل دِاِست هم بوده است.

خدمت در دربار دوک فرانسیسِ گُنزاگا در مانتوآ، اولین ایستگاه سفر تاریخی دامیلانو بود که 3 سال به طول انجامید. او که در سال 1510 وارد شده بود، تا 1513 آنجا بود و پس از آن راهی رُم شد. دربار پاپ او را فرامی خواند.

پاپ لئویِ دهم، هادریانِ ششم و کلمانسِ هفتم، فرانچسکوی جوان و با استعداد را به عنوان لوت نواز خصوصی خود پذیرفته بودند. سالهای 1513 تا 1528 را فرانچسکو، در رُم به کسب تجربه گذراند. دربار پاپ برایش شهرت را به ارمغان می آورد و به قیمتِ بودن در این دربار، بیشتر و بیشتر شناخته میشد.

سال 1528، رُم را به قصد پیاچِنزا، شهری در حوالی میلان، ترک نمود. در مدارک ثبت شده ای از آن سالها، از وی به عنوان اُرگان نواز نام برده شده است. اما 2 سال بعد و در 1530 به گواهِ تاریخ، او دوباره در رُم بود. اینبار اما در میان خاندان مشهور مِدیچی به سر میبرد. فرانچسکو دامیلانو از سالهای 1530 تا 1535 را در دربار کاردینال ایپولیت دی مِدیچی به سر برد و بیشتر بر تجربیاتش افزود. در ماه آگوست سال 1535. وفات کاردینال ایپولیت دی مِدیچی او را رهسپار کلیسای کوچک پاپ پُل سوم کرد. به روایتی او، تا آخر عمرش در 15 آوریل یا به قولی دیگر 2 ژانویه سال 1543،در همانجا به فعالیت حرفه ای خود ادامه داد.

میراث فرانچسکو دامیلانو

یک سال پس از اولین ورودش به دربار پاپ پُل سوم، دامیلانو به ونیز سفر کرد تا مجموعه ای از کارهایش را منتشر کند. این مجموعه، به سالِ انتشارِ 1536، تنها مجموعه ای است که در زمان حیاتش چاپ شد. پس از مرگش و طی سالهای 1546 تا 1563 شش دفتر دیگر از کارهایش منتشر شدند.

تا به امروز نزدیک به 140 اثر از فرانچسکو دامیلانو به جا مانده است که بیشتر آنها را ریچرکارها و فانتزی های پیچیده و پلیفونیک اش تشکیل داده اند. بسیاری بر این عقیده اند که نمایان ترین و شهره ترین چهره لوتِ قرن شانزدهم ایتالیا دامیلانو بوده است. هرچند که به سبب کار در دربار پاپ این شهرت امکان گسترش بیشتری برای او داشته است اما نباید چشم بر استعداد او پوشید. دامیلانو از معدود لوت نوازان قرن شانزدهم ایتالیاست که به اندازه بزرگانی چون پالسترینا ستایش شده است. هرچند که از لحاظ کمیت آثار به آلبرتو دا ریپا نمیرسد اما کیفیت کارهایش او را در کنار او و حتی بالاتر از او قرار داده است.

آلبرتو دا ریپا، اولین لوت نوازی بود که به شهرت جهانی و در فرای مرزهای ایتالیا دست پیدا کرده بود. حقوق بالای او و هدایای قیمتی ای که به او پیشکش میکرده اند اورا به اندازه یک شاهزاده در میان لوت نوازان برجسته کرده بود. این دو لوت نواز بزرگ، به احتمال بسیار ملاقاتهایی داشته اند. به روایت تاریخ، هردویِ آنها به سال 1528 در گروه موسیقی دربار فرانسیسِ اول پادشاه فرانسه به خدمت گرفته شده بودند. هرچند آلبرتو دا ریپا خود به سفر فرانسه رفت. اما دامیلانو در همراهیِ پاپ به فرانسه رسیده بود و فرانسیسِ اول را تحت تاثیر خود قرار داده بود، اما بعید به نظر میرسد که این دو لوت نواز بزرگ به همنوازیِ یکدیگر ننشسته باشند. یادگار این دورانِ حضور دامیلانو در پاریس لقب دیگریست که در جای جایِ تاریخ به آن اشاره شده است: Francesco de Parigi، به معنای فرانچسکویِ پاریسی.

میراث دامیلانو، در کنار سبک هنری ویژه و برجسته ای که در کارهای سولو برای ساز لوت داشت، تاثیرش بر ادامه راه موسیقی لوت هم بود. او فقط یک نقطه روشن در لحظاتِ درخشانی از تاریخ موسیقی نبود. او فانوسی هم برافراشت بر تاریکی هایِ دریای لوت نوازان. در گرداگرد خود حلقه ای داشت از لوت نوازانی که هرکدام در ادامه راه تاریخِ خودشان را ساختند. از میان آنان میتوان به خوش قریحه ترینشان، جیووانی ماریا دا کرِما اشاره داشت که 15 ریچرکار خود را به استادش، فرانچسکو کانُوا دامیلانو، ملقب به خداگونه (Il Divino)، تقدیم کرده است.

فهرست آثار منتشر شده فرانچسکو دامیلانو

1.Intabolatura de liuto de diversi, con la Battaglia, et altre cose bellissime, di Messer Francesco da Milano (Venezia, Francesco Marcolini, 1536)

2.Intabolatura de lauto de Francesco da Milano, con la Canzon de li Uccelli, la Bataglia francese et altre cose… Libro primo (Venezia, Antonio Gardano, 1546)

3.Intabolatura de lauto di Francesco da Milano, De motetti recercari e canzoni francese… Libro secondo (Venezia, Asamlingdentonio Gardano, 1546)

4.Intabolatura di lauto del divino Francesco da Milano, et dell’eccellente Pietro Paulo Borrono da Milano…, opera nuova, e perfettissima sopra qualunque altra intabolatura. Libro secondo (Venezia,1546)

5.Intabolatura de lauto di Messer Francesco Milanese et Messer Pierino Fiorentino suo discipulo di recercate madrigali, e canzone francese… Libro terzo (Venezia, Antonio Gardano, 1547)

6.Intabolatura de lautto libro settimo. Ricercari novi del divino Messer Francesco da Milano. Estratti da li soi propri esemplari li quali non sono mai più stati visti ne stampati. Aggiontovi alcuni altri recercari di Julio da Modena, intabulati e acomodati… da Jovanni Maria da Crema (Venezia, Giorolamo Scotto, 1548)

7.La intabolatura de lauto de diversi autori. Di Francesco da Milano; di Alberto da Mantoa; di Marco da Laquila etc. … con alcune padouane, et saltarelli novi… (Venezia, Girolamo Scotto, 1563).

فهرست منابع

1.Pavan, Franco (2001). “Francesco (Canova) da Milano”. In Root, Deane L. (ed.). The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Oxford University Press.

2.Wilson, Christopher. 1997. Comments on the 1997 The Francesco da Milano International Symposium. Available online.

3.Tsiporah Meiran, Francesco da Milano : Research for lute, Band of Hippies (2010), recorded on historical instrument.

4.DISCOGRAPHY: FRANCESCO DA MILANO. MUSIC FOR LUTE. SANDRO VOLTA, lute- BRILLIANT CLASSICS (October 2014)

5.Francesco da Milano: Fantasie Divine. Siro Pillosu, Lute and Viola da mano – Ibé (2019)

6.Francesco Da Milano, Fantasies and Ricercar, H. Ruhe, R. Evers, Moeck

7.Francesco da Milano: [Three] Ricerare. (Marcolini, Venice 1536). In: Ruggero Chiesa (eds.): Antologia di Musica Antica per liuto, vihuela e chitarra. Volume 1. Edizioni Suvini Zerboni, Milan 1969, pp.

8.Ruggero Chiesa (eds.): Francesco Da Milano, Opere complete per liuto. 2 volumes. Editioni Suvini Zerboni, Milan.

9.Arthur J. Nees (eds.): The Lute Music of Francesco Canova da Milano (1497-1543). Harvard Publications in Music, Cambridge (Massachusetts) 1970.

10.Frances Mattingly, Reginald Smith Brindle: Antonio Casteliono: Intabolatura de Leuto de Diversi Autori. (1536). Trascrizione in notazione moderna di Reginald Smith Brindle. Edizioni Suvini Zerboni, Milan (1974) 1978, in particular S. IX (foreword) and XII (biographical notes), scores: pp. 1-4, 38-41, 89-95, and 106-109.

11.Victor Coelho, The Reputation of Francesco da Milano (1497-1543) and the Ricercars in the Cavalcanti Lute Book, Revue Belge de Musicologie, 50 (1996).

12.Francesco Canova da Milano (1497−1543) // Official site of lutenist and lutemaker Martin Shepherd

13.R.W. Bruggart. Alberto da Ripa: Lutenist and Composer (diss., U. of Michigan, 1956)

14.Coelho, Victor Anand (2001). “Alberto da Ripa (da Mantova)”. In Root, Deane L. (ed.). The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Oxford University Press.