فرم روندو | فرم محبوب موسیقی مردمی

روندو | Rondo form یکی از فرم های بسیار رایج در دوره‌ی کلاسیک و دوره رمانتیک است و همچنان نیز قطعاتی در این فرم ساخته می‌شوند. اکثر قطعات موسیقی مردمی مانند: موسیقی راک ، بلوز ، پاپ … که یک بخش تکرار شونده دارند نیز نوعی فرم راندو محسوب می‌شود. البته این فرم در موسیقی مردمی با نام فرم ورس کورس نیز شناخته می‌شود.  در این نوشته به طور خلاصه سعی داریم به بررسی ساختار این فرم بپردازیم.

روندو (Rondeaux) ریشه در ژانر موسیقی فرانسوی دارد. در اواخر سده‌ی پانزدهم، طرح‌ها و ترتیب‌هایی برای تکرار موسیقی و شعر در ترانه‌های غیر مذهبی فرانسوی مرسوم بودند که روندو یکی از این فرم‌ها می باشد.

 فرم روندو را می توان بسط و گسترشی از دو فرم باینری (دوبخشی) و ترنری (سه‌بخشی) دانست. فرم باینری به طور خلاصه به صورت A B  و فرم ترنری به شکل  A B A است. (در ادامه این حروف توضیح داده شده‌اند). روندو یک قدم جلوتر می رود و بخش‌های دیگری را در بردارد مانند  : B,C,D. ساختار کلی روندو در یک نگاه بسیار ساده است. این فرم اساساً یک تم اصلی(A) را در بر می گیرد که با یک یا چند تم دیگر به طور متناوب دنبال می شود. این تم‌های مختلف اپیزود نام دارند.

 بخش A (تکرار شونده)، ترجیع بند، نام دارد و اپیزود هایی که یک در میان قرار دارند  B,C,D,E نام می گیرند. مثالی از نمایش روندو:  ABACADA. این جریان می تواند ادامه دار باشد و اپیزود ها نیز می توانند مانند بخش A تکرار شوند و قطعه به صورت  ABACABA باشد و بخش B به جای افزودن بخش D تکرار شود.

 در دوران کلاسیک سه نوع روندو بسیار رایج بوده است: الگوی ABA که روندوی اول نامیده می‌شود و الگوی ABACA  روندو دوم و الگوی  ABACABA روندوی سوم نامیده می شوند.

 از شناخته‌ شده‌ترین روندو‌ها میتوان قطعه  fur elise اثر بتهوون را نام برد که یک روندو دوم است و همچنین موومان سوم سونات پاتتیک اثر بتهوون. این روندو یک روندو ۷ بخشی است.

ساختار تنال در فرم روندو

در فرم روندو بخش A همیشه در مایه تنیک است که می‌تواند ماژور یا مینور باشد بخش‌های B,C در مایه‌ای جز مایه تنیک هستند تا بتوانند با سایر بخش‌ها متضاد باشند.

ساختار تنال روندو در مایه‌ی دو ماژور، با الگوی ABACABA به صورت زیر می‌باشد:

و در روندویی با مایه‌ی دو مینور به صورت زیر میباشد:

 اولین اپیزود B معمولاً در درجه پنجم گام ماژور و یا در درجه سوم گام مینور قرار دارد. تنوع بیشتری در مایه اپیزود دوم C وجود دارد برای مثال مینور تنیک هنگامی که A در مایه ماژور باشد و یا در درجه ششم.

 توجه کنید که قرار داشتن اپیزود B در دومینانت و بعد در تونیک مثالی است از چارچوب سونات، چارچوبی که در دوره‌ی کلاسیک در بسیاری از قطعات مشاهده می شد.

فرم روندو تنها فرمی است که یک تم اصلی دارد که با اپیزودهای مختلف دنبال می‌شود و تم اصلی بین اپیزودها قرار میگیرد. تم اصلی روندو معمولاً تمی سرزنده است و از آنجایی که همواره در تنالیته‌ی تونیک عرضه می‌شود بازگشت‌های آن بسیار خوشایند است. روندو میتواند به صورت قطعه‌ای مستقل یا موومانی از یک سمفونی ، سونات یا کوارتت زهی باشد. به طور کلی در آثار چند موومانی، روندو اغلب در موومان پایانی به کار میرود زیرا سرزندگی آن به اثر پایانی شاد می‌بخشد.

نویسنده: غزل شجاع