کتاب بنیان‌های نظری و علمی موسیقی فیلم اثر محمدرضا آزاده‌فر

مقدمه کتاب بنیان‌های نظری و علمی موسیقی فیلم اثر محمدرضا آزاده‌فر

کتاب بنیان های نظری و علمی موسیقی فیلم اثر محمدرضا آزاده‌فر مجموعه ای است که، ضمن بررسی بنیان های نظری و عملی موسیقی فیلم، نیم نگاهی به جایگاه موسیقی فیلم در حوزه سینمای کشورهای اسلامی می اندازد. به کارگیری طیف متنوع موضوعات، از بررسی جنبه های کاملا نظری موسیقی فیلم گرفته تا وقایع نگاری موسیقی در سینمای عرب و تجزیه و تحلیل موردی موسیقی فیلم های مذهبی به شکل تطبیقی، امکان واکاوی چندسویه این بحث را از منظرهای کاملا بدیع و متنوع فراهم می سازد.

درباره‌ی کتاب بنیان های نظری و علمی موسیقی فیلم

در کشور ما، منابع محدودی در زمینه موسیقی فیلم منتشر شده است که بخش اعظم آنها به صورت ترجمه مستقیم یا غیرمستقیم آرای نویسندگان غربی است. این طرح پژوهشی بر آن است تا زوایای جدای از جایگاه موسیقی در سینمای غیر غربی را ارائه نماید و برای دستیابی به این مهم، موضوع را از زاویه نگاه هنرمند شرقی به مخاطبان عرضه می دارد.با همه این اوصاف، شاید جنبه‌های موسیقی فیلم حد مطلوب برسید. مهم ترین این موانع، درهای بسیار گسترده و متکثر اسلامی در کتاب حاضر پوشه با شده باشد. در خلال اجرای این پروژه، محدودیت های بسیار از آن شد که گستره کار به حد مطلوب برسد.مهم ترین مرحله نخست، کمبود پژوهشگر متخصص در حوزه موسیقی ما صورت عام و در حوزه سینمای کشورهای اسلامی به صهوة است.به گونه ای که شمار آنها، در کل کشور، به تعداد انگشتان یک دست نیز نمی رسید.

محدود بودن منابع نوشته شده در این حوزه نیز از موانع موجود بر سر راه این پژوهش بود. در زمینه موسیقی فیلم، در کشورهای اسلامی، تقریبا هیچ منبع مستقلی به زبان‌های عربی، انگلیسی، و فرانسوی وجود ندارد.در این زمینه، صرفا مطالعات بسیار محدودی در حاشیه کتاب‌های عمومی سینمایی، در کشورهای عربی، و تعداد اندکی پایان نامه تحصیلی، که آنها نیز به موضوعات دیگر سینماییمانند گونه های سینمایی، فرهنگ و سینما، مطالعات سیاسی سینما، و می پردازد، یافت می شود؛ به گونه ای که کتاب حاضر می تواند برای پژوهشگران سایر زبان ها نیز به منزله اولين مطالعه مستقل موسیقی فیلم در حوزه کشورهای اسلامی مبنا قرار گیرد.در سینمای جهان اسلام، که در آن جمعیت مردم عرب زبان از سایر ملی مسلمان بیشتر است، می توان انتظار داشت که فیلم های تهیه شده به زبان عربی بیشترین مخاطب را جذب نمایند.

در فصل اول این کتاب به بهره‌های متقابل موسیقی و درام، کاربردهای آن و عناصر و ابزار هنری پرداخته شده است. فصل دوم به فرم و سازگزینی در موسیقی فیلم می‌پردازد. در فصل سوم این کتاب، محمدرضا آزاده فر به موسیقی فیلم در سینمای مصر، آوازهای عربی، هارمونی و سازبندی غربی اشاره کرده، ضمن اینکه در این فصل به موسیقی سینمای مصر و تمایلی که تماشاگران عرب به فیلم های موزیکال دارند هم به صورت کلی پرداخته شده است. فصل چهارم کتاب به بررسی تطبیقی موسیقی فیلم‌های مذهبی اسلامی و مسیحی با مطالعه مورد فیلم‌های «محمدرسول الله» و «مصائب مسیح» اشاره دارد.

قسمت هایی از کتاب بنیان های نظری و عملی موسیقی فیلم

کاربرد مستقیم موسیقی در سینما به روزهای آغازین دراماتیزه شدن این صنعت، قبل از ورود صدا به حاشیه فیلم، بازمی گردد؛ یعنی دوران سینمای صامت. حضور موسیقی در سینمای صامت را می توان به چند عامل کلی تقسیم کرد: – انسانی و طبیعی جلوه دادن تصاویر بی جان و انسان های در حال نمایشی که صدایی از آن ها به گوش نمی رسد. ـ پوشش صوتی برای مخفی کردن صدای دستگاه پخش فیلم (پراژکتور) ـ طبیعی و نرم جلوه دادن برش های هماهنگ نشدة فیلم اغلب این ویژگی ها در سینمای ناطق نیز ادامه یافت و موارد دیگری نیز به آن ها افزوده شد؛ همچون انتقال احساسات عمیق.

استفاده سنتی از موسیقی فیلم، در سینمای ناطق، به پیوستگی و تداوم زمانی نماهای گسیخته از هم کمک شایانی می کند (همان گونه که یک نریشن موجب تداوم تصاویر می شود). علاوه بر آن، زمان روانی نمایش را نیز کاهش می دهد؛ یعنی اگر فیلمی را بدون صدا تماشا کنیم، به شدت طولانی تر به نظر می رسد. با ورود صدا به سینما، موسیقی نیز در حاشیة اپتیک فیلم قرار گرفت، اما بهره های مستقیم موسیقی صرفا به فضا سازی صوتی صحنه ها بسنده نکرد. در فیلم های موزیکال، موسیقی به منزله عامل اصلی طراحی حرکت شخصیت ها و حتی کنش های بین آن ها نقش بازی کرد. موسیقی می توانست در رهبری بازیگران در فیلم، به صورت مستقیم، ایفای نقش کند. بخش اعظمی از دوران طلایی ساخت فیلم های موزیکال در هالیوود امریکا و بالیوود هند وام دار بهره برداری مستقیم موسیقی در هدایت و رهبری بازیگران است.