کتاب جز این کوه شخصی، شروین تدبیری

مقدمه

کتاب جز این کوه شخصی به طور کلی در ۱+۵ بخش مجزا و مستقل برای توضیح موسیقی جز، از تاریخچه تا تکنیک تدارک دیده شده و از هنرجو انتظار می‌رود که پس از مطالعه‌ی آن نه تنها دورنمای روشن و درک منسجمی از سرگذشت موسیقی جز به دست آورد، بلکه همچنین شالوده‌ای محکم و قابل اتکا از تئوری کاربردی این موسیقی و مهارت‌ها و تکنیک‌های موسیقایی معمول در آن نیز در اختیار داشته باشد.

۵ بخش نخست کتاب جَز این کوه شخصی به ترتیب شامل:
۱. تاریخچه
۲. بداهه نوازی
۳. ریتم
۴. تئوری و هارمونی
۵. فرم

درباره‎‌ی کتاب جز این کوه شخصی

لازم به ذکر است که هیچ ضرورتی برای مطالعه‌ی آن‌ها به همین ترتیب ذکر شده وجود ندارد و همان طور که گفته شد، این بخش‌ها به لحاظ محتوا، مستقل از یکدیگرند! … مثلا ممکن است فردی تصمیم بگیرد که در آغاز راه، از مطالعه‌ی تاریخچه صرف نظر کرده و فرضا یک راست به سراغ بخش تئوری و هارمونی برود … یا به جز آن، شاید کسی که در میانه‌ی بخش تئوری و هارمونیست و با تکنیک‌هایی نظیر خلق یک موتیف و بسط و گسترش آن سرگرم است، لازم ببیند که به جایی مثلا در بخش ریتم یا بداهه‌نوازی برگردد و آن شگردها و رهنمودها را از نظر بگذراند.

بخش تاریخچه: ضمن توضیح چیستی جز و تشریح خاستگاه‌های آن، به بررسی ویژگی‌های بارز هر سبک و دوره می‌پردازد و عناوین فرعی، نظیر «مشخصه‌های اصلی و شیوه‌های اجرا» یا «مهم‌ترین موسیقیدانان و چهره‌های شاخص» و … تشخیص وجوه تمایز میان دوره‌ها و همچنین به یادسپاری خصوصیات سبکی آن‌ها را سهولت خواهد بخشید. همچنین نمونه‌های شنیدنی که به عنوان آثار منتخب و خصلت نمای هر سبک و دوره پیشنهاد شده‌اند نیز بسیار حائز اهمیت هستند و هنرجو به هیچ وجه نباید از شنیدن و فهم کردن آن‌ها غفلت کند!

بخش بداهه‌نوازی: پرسش‌هایی اساسی را پیش روی ما قرار می‌دهد. در این بخش شماری از مهم‌ترین چالش‌هایی که ما هنگام بداهه‌نوازی با آن‌ها روبه رو هستیم شناسایی، ابهام‌زدایی و رمزگشایی شده‌اند و در انتهای بخش نیز «فهرستی از شگردهای فوق العاده» ارمغانی خواهد بود که می‌تواند برای یک هنرجوی صاحب ذوق ، تا همیشه الهام بخش و به یادماندنی باقی بماند.

بخش ریتم: کوتاه و مختصر است در حالی که دریای ریتم، بیکران و بی انتهاست . پس ریتم‌هایی که در این جا ذکر شده‌اند، تنها منتخبی از پایه‌ای‌ترین و ضروری‌ترین کیفیت‌ها و مهارت‌های ریتمیک مرسوم در جز و خلاصه ریتم‌هایی هستند که دانستن آن‌ها و نیز تبحر در اجرایشان، شرط لازم برای نزدیک شدن به روحیه و حال و هوای این موسیقی خواهد بود.

بخش تئوری و هارمونی: در واقع، بدنه‌ی اصلی کتاب جَز این کوه شخصی است و تئوری کاربردی موسیقی جز را با رویکردی مبتکرانه و در مواردی کم سابقه توضیح می‌دهد و حقیقت این است که مطالب این بخش، اگرچه همان طور که انتظار می‌رود بیشتر بر روی تکنیک‌های رایج آهنگسازی در جز تمرکز دارند، اما همچنین می‌توانند برای هنرجویانی که به آهنگسازی موسیقی مردم پسند (پاپ) علاقه‌مند هستند نیز سودمند واقع شوند.
به جز این، ذکر این نکته هم ضروریست که هرچند مطالعه‌ی کتاب جَز این کوه شخصی، به نوازندگان هیچ ساز معینی اختصاص نداشته و برای نوازندگان تمامی سازها و حتی آوازخوانان مفید خواهد بود، اما برای یک هنرجوی آهنگسازی، آشنایی نسبی با یک ساز کلاویه‌ای (مانند پیانو، کیبورد و یا حتی ملودیکا) به منظور فراگیری گام‌ها، آکوردها، وصل و حل‌های هارمونیک و … همیشه و همه جا توصیه شده و می‌شود.

بخش فرم: شماری از شناخته شده‌ترین فرم‌های رایج در جز را معرفی می‌کند و ضمن کالبدشکافی و تحلیل آناتومی چندین قطعه ، نگرشی کلی نسبت به آنچه که در طول یک اجرای صحنه‌ای یا ضبط شده روی می‌دهد به هنرجو ارائه خواهد داد؛ نگرشی که احتمالا کیفیت و نحوه‌ی گوش دادن و در نتیجه، درک و دریافت او از موسیقی مورد علاقه‌اش را برای همیشه دگرگون خواهد ساخت.

بخش باز بداهه نوازی: همان‌طور که از نامش پیداست به منزله‌ی نگاهی دوباره به بداهه‌نوازی (منتها این بار، پس از روشن شدن بسیاری چیزها پیرامون ریتم، ملودی، هارمونی و فرم در موسیقی جز) خواهه بود. این بخش، با رویکردی به مراتب عمل‌گرایانه‌تر از بخش‌های پیشین، یک متد گام به گام و کارآمد تمرین روزانه را برای بسط و توسعه‌ی قابلیت‌های مرتبط با بداهه‌نوازی به هنرجو پیشنهاد می‌دهد و از او می‌خواهد که با صرف وقت کافی بر روی مراحل مختلف تمرین، این متد را نهایتا ظرف مدت زمان تقریبی ۳ ماه به سرانجام برساند. سپس البته بلافاصله، چشم اندازی از آینده و نقشه‌ای از مسیری که هنرجو پس از به اتمام رساندن این متد، پیش رو دارد برای او ترسیم خواهد شد.