تزیین‌های موسیقی باروک به سبک فرانسوی آرش احمدزاده

مقدمه تزیین‌های موسیقی باروک به سبک فرانسوی، آرش احمدزاده

کتاب تزیین‌های موسیقی باروک به سبک فرانسوی که حاصل پژوهش‌های آکادمیک لویی برویت پیرامون موسیقی باروک است، سعی دارد تا با نگاهی آموزشی و گام به گام، تزئی نهای موسیقی باروک را به روشی ساده و رسا به هنرجویان و مخاطبان موسیقی بشناساند. هرچند بررسی تخصصی موسیقی باروک مستلزم شناخت وسیعی از مناسبات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی آن عصر است، مطالعة این شیوه‌نامه میتواند دانش و اطلاعات مفیدی از چگونگی، محل و نحوة استفاده از تزئینات این سبک را برای علاقه مندان موسیقی باروک فراهم آورد. این کتاب م یکوشد تا با ارائة نمونه هایی از قطعات برجسته، متعدد و متنوع، تجربه ی شنیداری خوانندگان را غنا بخشد و نیز در عین ارائة محتوایی پرمایه، سادگی و شیوایی متن را رعایت نماید. ترجمة این شیوه نامه با اِعمال تغ ییراتی جزئی در متن اصلی با کسب اجازه از نویسنده در جهت رساتر ساختن مفاهیم موسیقایی برای مخاطبین فارسی زبان صورت گرفته است. همچنین برای ملمو ستر ساختن متن، در ترجمة برخی از اصطلاحات کلیدی، از معاد لهایی تح تاللفظی استفاده شده است که بارگیر یشان بیرون از ملاحظات بافتی و کاربردی توصیه نمیشود. در آخر نیز از آقای عماد وشاحی برای معرفی این اثر و نیز کمک شایان ذکرشان در ن تنویسی و ترجمة عبار تهای تخصصی نهایت تشکر و قدردانی را دارم.

آرش احمدزاده یونسی

مقدمه از تئودورا پسی‌کُویو

چهارمین ویراست از کتاب دیکشنری آکادمی فرانسه[1]، چاپ شده در سال ۱۷۶۲، به عنوان مرجعی مهم برای ما – مانند تمامی دیکشنری‌های قدیمی- در فهم درست مفاهیم کلمات متعلق به آن دوره، تزیینات موسیقی را این‌گونه شرح می‌دهد: «اضافه شدن تعدادی نت نگاشته یا انگاشته شده که به آن‌ها نت پاساژ می‌گوییم.» این نت‌های گاه «نگاشته» – به این معنا که توسط آهنگساز، یا عینا نوشته می‌شده‌اند یا با علائمی به آنها اشاره می‌شده است – و گاه «انگاشته» – ازاین‌رو که به واسطه‌ی بستر یا سبک ویژه‌ی[2] آوازی یا سازی‌ که درآن قرار‌گرفته‌اند، حذف شده‌اند – خصیصه‌ای بنیادین از موسیقی فرانسوی در قرن‌های هفدهم و هجدهم را تشکیل می‌دهند. امروزه، ما با کمک چند دهه مطالعه و ممارست در شکلی از  اجرا که به آن «اجرای بااصالت» (جنبشی حقیقی که با نشان HIP[3] شناخته می‌شود) می‌گوییم، با منظر و دید تازه‌ای به قطعات نگاه می‌کنیم.

این دیدگاه در تلاش است تا سونوریته‌ا‌ی خاص و اصیل و فراموش شده‌ای را بازآفرینی کند. این جنبش، خصوصاً در موسیقی فرانسویِ دوره‌ای که آن را باروک می‌نامیم، تا حد زیادی مستلزم حضور تزئین‌ها و درک زیبایی‌شناسی که در آن قرار گرفته‌ است، به همراه مهارت و چیرگی -سازی یا آوازی- بر تمامی جنبه‌های تکنیکی و سبکیِ لازم است؛ این از اهدافِ بسیار کاربردیِ این کتاب می‌باشد.

بازخوانیِ موسیقی قدیم[4] -علاوه بر لذت نواختنِ دوباره این موسیقی- ما را به پرسشگری در باب شیوه‌ی تفسیر موسیقی مکتوب‌شده‌ی آن زمان فرامی‌خواند: آهنگساز به‌وسیله‌ی علائم، حالات و انرژي را روی کاغذ بازنوشت می‌کند و سپس نوازنده به‌نوبه‌ی خود دوباره تمامی این حالات را به صدا، ترجمه و تبدیل می‌کند. منابع موسیقی اسنادی مختصر هستند که در آن هر داده‌ای تفسیرپذیر است؛ به نحوی که حضور بدیهیات در آن منتفی است، و هر یک از نشانه‌ها به حالات و سبک ویژه‌ای  ارجاع می‌دهند که کار تفسیر آن‌ها بر دوش ماست. هدف از اثر حاضر، آموزش این نوع نشانه‌شناسی است. شیوه‌ی لویی بروِئیت کاربردی و تجربی است. سبک مؤلف به شیوه‌ای روشن و آموزشی، از طریق طرح نظامند تمرین‌های تزئیناتِ اصلی، راه دسترسی به کلیدهای تفسیر موسیقی فرانسه را در قرون هفدهم و هجدهم نشان می‌دهد. سبک این موسیقی به‌طور بنیادی مبتنی بر تزیین است و صدادهی آن ورای نتِ نوشته‌شده و به‌شدت به تکنیک‌های نواختن وابسته است.

من بسیار خوشنودم که آرش احمدزاده برای اولین بار، کتابچه‌ی راهنمای موسیقی باروک به سبک فرانسوی را به فارسی ترجمه کرده است و مفتخرم که این کتاب، حاصل تلاش موسیقی‌شناس جوانی است که دانش خود را در دانشگاه «رنس» و «سوربُن»[5] کسب کرده و با جدیت و  علاقه سعی بر به اشتراک گذاشتن آن دارد. فراتر از هر سبک و هر رپرتواری، موسیقی رویکردی جهانی به وجود می‌آورد. باشد که این کتاب و لذت به اشتراک‌گذاری آن منبعی برای کشف موسیقی ، در طول زمان، مکان و فرهنگ باشد.

تئودورا پسی‌کویو[6]

مدرس و پژوهشگر موسیقی باروک

دانشگاه سوربُن – مؤسسه‌ی پژوهش در موسیقی‌شناسی

[1]. Dictionnaire de l’Académie française

[2]. Idiomatism

[3]. Historically informed performance

[4] Musique Ancienne (Early Musis)

[5]. Sorbonne Université | Université de Reims

[6]. Théodora PSYCHOYOU

مقدمه افشین ترابی تزیین‌های موسیقی باروک به سبک فرانسوی

از ویژگی‌های اساسی موسیقی در قرن‌ هفدهم و هجدهم، انتخاب آزادانة زینت‌هاست که نوازنده متناسب با تفسیری که از اثر دارد، آن‌ها را برمی‌گزیند. در این موسیقی، تزئین‌ها به‌طور کامل نوشته نشده‌، بلکه با نشانه‌ها و علائم مرسوم و خاصی نمایان شده‌اند. بلانشه^[1] دربارة تزئین‌ها چنین می‌گوید: «من از موسیقی‌دانان بااستعداد می‌خواهم تا به یاد داشته باشند که احساسات و ظرافت‌هایشان در چگونگی تفسیر آثار، موجب سرزندگی و بیان خوشایند تزئین‌ها می‌شود.»^[2]

زینت در مرکز گفتمان موسیقی باروک قرار دارد و به آن کارکردی بیانی و ساختاری واقعی می‌دهد. می‌توان گفت در موسیقی باروک جمله‌ای وجود ندارد که نتوان آن را با «تزئین» به غنایی بالا‌تر رساند و بدین‌ترتیب بر مشروعیت واقعی کارکرد علم تزئین صحه گذاشت.

در حیطة آموزش، تقریباً غیرممکن است که بدون توجه به تجارب نوازندگان، بتوان به روشی دسته‌بندی‌شده و صرفاً مطالعاتی در آموزش تزئین‌ها برای نوازندگان دست پیدا کرد.^[3]

به دلیل گستردگی در گوناگونی تزئین‌ها، فقدان تنوع علائم نگارشی و تفاوت شیوة اجرایی آن‌ها در هر ساز، عملاً کار از فراهم آوردن یک فرهنگ جامع برای تزئین‌ها فراتر می‌رود؛ به‌طور مثال برای ساز لوت باروک، تزئین‌ها در دو مرحله پردازش می‌شود: ابتدا باید به تزئین مشخص‌شدة آهنگساز توجه کرد، سپس به سازمان‌دهی و مدیریت تزئین‌های مطلوب و قابل‌اجرا پرداخت که نوازندگان باید با تکیه بر تجربه، دانش و نوع ساز خود به‌طور مناسب آن‌ها را اضافه کنند.

میشل کاردین^[4]، در مقاله‌ای[5] شرح می‌دهد که آهنگسازان علائم تزئین‌ها را به‌طور کلی و ساده نوشته‌اند، درحالی‌که این علائم تعداد زیادی از ترکیبات پیرایشی را در بر می‌گیرند؛ بنابراین، به‌کارگیری نوع و ترکیب تزئین‌ها به‌منظور موسیقایی بودن قطعه باید از سوی نوازنده یا خواننده و خلاقیت شخصی او کامل شود. در ادامه، کاردین موسیقی لوت باروک را با جَز این‌گونه مقایسه می‌کند: «… نت‌های موسیقی (لوت) مانند نت‌های جَز هستند: طرح کلی و اصلی نوشته شده است؛ اما نوازنده باید همه‌چیز را انجام دهد، یعنی می‌بایستی آن‌ها را تزئین و ارائه کند. به‌طور خلاصه‌ موسیقی به نوازنده امکان خلاقیت زیادی داده که هر اجرا را منحصربه‌فرد می‌کند.»

همیشه در اجرای آثار باروک موضوعات پیچیده‌تری مانند سبک‌شناسی (که بسیار حائز اهمیت است)‌ و شیوه‌های زینت‌گذاری سخت‌گیرانه (که در آن زمان مرسوم بوده) آخرین مرحله در تفسیر موسیقی هستند که به تخیل و دانش نوازنده از این آثار و همچنین شناخت مباحث تئوریک او ـ از جمله هارمونی و کنترپوان ـ متوسل می‌شود.

دستور آموزش تزئین‌های موسیقی باروک به سبک فرانسوی از لویی برویت^[6] و ترجمة عالیِ آرش احمدزاده، اثری مفید برای دانشجویان، هنرجویان آزاد موسیقی و استادان موسیقی است که فرهنگ اجرای صحیح موسیقی باروک را به‌درستی معرفی می‌کند. امید است که اهالی موسیقی ایران این راه ارزشمند آرش احمدزاده عزیز را به‌درستی ارج نهند.

افشین ترابی

[1]. Jean Blanchet)1724-1778)

[2]. The Art or Philosophical Principles of Song (Blanchet, 1756, p. 138).

9. Montéclair, Principes de musique, p.78

[4]. Michel Cardin

[5]. Comment j’orne une Angloise de Weiss

[6]. Louis Brouillette

کتاب تزیین‌های موسیقی باروک به سبک فرانسوی، آرش احمدزاده.