کتاب فرم موسیقی – اسپاسبین، محسن الهامیان

پیشگفتار مؤلف بر چاپ دوم در دهه گذشته، تحلیل آثار موسیقی، در همه ی مدارس و هنرستان های موسیقی کشور، بدون کتاب درسی، تدریس می شد. تعدادی از کتاب های قبلی بسیار کهنه شده اند (آ. آرنسکی، ل. بوسلر). کتاب های معتبر ا. پرائوت («فرم موسیقایی» و «فرم های کاربردی برای دورهی عمومی تحلیل چندان مناسب نیستند، زیرا برای دوره های تخصصی آهنگسازی و تئوری موسیقی در نظر گرفته شده اند. افزون بر این، بررسی مسائل متریک، که بر اساس دیدگاه های بحث پذیر و یک سویه ی نظریه پردازان آلمانی، و به خصوص گ. ريمان استوار است، در هر دو کتاب پرائوت که در بالا به آنها اشاره شد، رسوخ می کند و دشواری های خاص خود را، در فهم این ماده ی درسی به وجود می آورد، و سرانجام اینکه، این کتاب ها با حجم زیاد خود، برای دورهی عمومی، چندان مناسب نیستند. کتاب گ. کاتوآر «فرم موسیقی» که فقط قسمت اول آن به پایان رسیده است، گذشته از اصلاحات تئوری فرم ريمان و بحث با او، به هر حال خیلی نزدیک به آن است و به نوبه ی خود ردیفی از لحظه های قابل بحث را در بر می گیرد. قسمت اول کتاب کاتوآر تا حد زیادی به مسائل متریک اختصاص داده شده است، که به علت پیچیدگی و، در خیلی از موارد، قابل بحث بودن آنها، نمی تواند جای قابل توجهی در دورهی عمومی تحلیل داشته باشد. در قسمت دوم نیز، که متأسفانه به پایان نرسید، بحث های مهم فراوانی غایب هستند. کتاب و. بلیایف به نام «شرح مختصر آموزش کنترپوان و آموزش فرم های موسیقایی»، که در سال ۱۹۱۵ منتشر شد، به عنوان یک کتاب درسی برای کنسرواتوارها، رد شد. اگر به موارد بالا، اضافه کنیم، که همه ی کتاب های نام برده شده تجدید چاپ نشدند و گویا تبدیل به کتاب کمیاب شدند، حساسیت موضوع روشن تر می شود. . مؤلف جرأت کرد و تألیف کتاب پیشنهاد شده را پذیرفت، با اطلاع قبلی از اینکه، این کار از سرحد ایده آل دور خواهد بود، اما، هر چند موقت، شکاف قابل توجه را پر خواهد کرد. مؤلف معتقد است که نواقص احتمالا پرشمار کار، در معرض انتقاد قرار خواهند گرفت. مؤلف این امکان و ضرورت را نیافت که خود را با همه ی سلیقه ها و نظریات وفق دهد. اما اگر حیات این کتاب به رسمیت شناخته شود و تجدید چاپ ان تقاضا شود، مؤلف، مسلمة، با کمال میل اصلاحات لازم را براساس نقدهای جدی و عینی، اعمال خواهد کرد. بی شک، در پاره ای از موارد، مطالب ارائه شده، مفصل تر از حدی است که در درس ها لازم است. اما، علاوه بر توضیحاتی که توسط معلم به صورت شفاهی ارایه می شود، تمرین های تکمیلی به صورت مطالعهی این کتاب برای دورهی عمومی تحلیل و واکاوی فرم موسیقی در نظر گرفته شده است، اما، مادامی شخصی نیز لازم است. که کتابی برای دوره های تخصصی تهیه‌نشده است، می تواند به عنوان کتاب راهنما، مورد استفادهی دانشجویان آهنگسازی و مورخ نظریه پرداز، قرار گیرد. کتاب برای گذراندن دوره با معلم است و فرا گیری آن به صورت خودآموز مشکل است، هر چند که برای دانشجوی تربیت شده و مستعد، دشواری های چندان خاصی در آن وجود ندارد.