ایران موزیکولوژی
در این مقاله، قطعه چهارنوازی اصفهان از سه منظر فرمال و مدال (بررسی مد، عناصر ریتمیک و ملودیک و شیوه بسط و گسترش اثر) ، چندصدایی (بافت و بررسی شیوه‌های مورد استفاده برای ایجاد ساختار چندصدایی)، سازبندی (نحوۀ ارکستراسیون) و به‌صورت میزان به میزان مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از تحلیل و بررسی قطعه درمی‌یابیم که این اثر از سه بخش بزرگ تشکیل شده است:
نویسنده: محمدرضا فرجی
چهارنوازی مضرابی اصفهان یکی از قطعاتی است که حسین دهلوی (1306-1398)، استاد و موسیقی‌دانِ فقید ایرانی، برای سازهای ایرانی (زهی مضرابی) و به شکل چندصدایی نگاشته است. این قطعه در سال 1343 نوشته و در 1356 منتشر شد. این اثر در نخستین اجرای «ارکستر مضرابی» در سال 1372، توسط ارکستر بزرگی متشکل از سازهای تار، سنتور، قانون، عود، تنبک و به رهبریِ خود آهنگساز اجرا شده است. قطعۀ حاضر در «اصفهان دو» و با فواصل ایرانی (ربع پرده) نوشته شده است. بیشتر بخش‌ها از لحاظ فرمال، دارای ساختار مربعی و متقارن هستند و بیشتر نیم‌جمله‌ها با استفاده از تکرار، موتیف‌های شبیه به هم و به شکل دو میزانی نوشته شده‌اند. اگرچه هارمونی اثر و شیوۀ گزینش و پیوند آکوردها در بیشتر میزان‌ها، شباهت بسیاری به روند هارمونی غربی دارد؛ اما در بخش‌هایی از اثر که حرکات کنترپوانتیک غالب است، تاثیر نوع پیوندها (به شیوۀ غربی) کم‌تر به چشم می‌خورد. در رابطه با ارکستراسیون و نت‌نویسیِ اثر باید به چند نکته اشاره کرد. یکی اینکه پارتیتور متشکل از سازهای سنتور، تار اول، تار دوم و عود است (در اجرای این اثر گروه سازهای قانون و تمبک نیز دیده می‌شوند.). دوم اینکه به‌منظور افزایش توانِ اجرایی سنتورها (مودولاسیون)، از خرک‌های اضافی استفاده شده است. سومین مورد در خصوص شیوۀ نت‌نویسی و برخی تکنیک‌های به‌کار گرفته شده است. نام سازها و برخی اصطلاحات، هم‌چون «باز» و «پوش» که معادل غربی آن‌ها را می‌توان sul tasto و sul ponticello دانست؛ به زبان فارسی نوشته شده‌اند. علاوه بر این، برای نت‌نویسی سنتور از کلید سل و تار از کلید سل و باس (فا خط چهارم) استفاده شده است. علی‌رغم اینکه ساز عود با کلید سل نوشته شده، اما صدادهی واقعی آن، یک اکتاو بم‌تر است.
میزان 1 تا 9
فرمال و مدال: این بخش متشکل از چهار نیم‌جمله و دوم موتیف ریتمیک – ملودیک (میزان‌های 1 و 2) است. در میزان اول، موتیف «الف» با پرشی از درجۀ 5 (به‌نوعی نمایان) به درجۀ 1 بالایی آغاز می‌شود و سپس در میزان دوم با استفاده از موتیف «ب»، در سکانسی پایین‌رونده دوباره به درجۀ 5 در میزان سوم می‌رسد. پرش موجود در موتیف میزان سوم این‌بار کوچک‌تر شده (فاصله سوم) و در میزان چهارم، بیانِ دوباره‌ای از میزان دوم دیده می‌شود. این روند با کمی تغییرات تا پایان میزان ششم ادامه می‌یابد. میزان 7 و 8 را می‌توان نیم‌جملۀ پایانی این بخش دانست که بار اول با استفاده از حرکتی بالارونده و پیوسته (به‌عنوان رابطی کوچک) دوباره به ابتدای قطعه وصل شده و در تکرار (ولت دوم، میزان 9) روی شاهد می‌ایستد.
چندصدایی: در ضرب اول میزان 1 از آکورد دو مینور (I)، بخش اولِ ضربِ دوم از آکورد سل ماژور (V) و در نیم‌ضربِ پایانی دوباره از آکورد درجه I استفاده شده است. بنابراین دهلوی در همان ابتدای اثر، با استفاده از پیوند (از چپ به راست) I-V-I، مد اصفهان (مینور) را تثبیت می‌کند. هارمونیِ میزان دوم، هارمونیِ نمایان است که در ضرب اول به‌صورت آکورد هفتم ناقص (آکوردی چهارصدایی و بدون پایه) و در ضرب دوم به‌صورت تریاد پایگی (آکورد سه صدایی) ظاهر شده است. به‌تعبیری دیگر می‌توان در ضرب اول میزان دوم، حضورِ آکورد چهار-شش کادانسی را احساس کرد و ضرب دوم را آکورد نمایان در نظر گرفت.
تسلسل هارمونیک موجود در میزان سوم V-IV-Vاست؛ که در میزان چهارم به درجه I (در ضرب اول) و سپس VI در ضرب دوم وصل می‌شود. هارمونی میزان پنجم متشکل از IV-V-VI است که در میزان ششم به V متصل شده و با تغییر فضا تا میزان 7 ادامه می‌یابد. (همچنین ضرب‌های ضعیف میزان 7 را می‌توان به‌عنوان درجه VI و IV تعبیر کرد. تسلسل هارمونیک میزان 8 شامل I-V-K-V است که در ولت دوم، هارمونی درجه یک جای آن‌را می‌گیرد.
سازبندی: ملودی اصلی در این بخش توسط ساز سنتور اجرا می‌شود و در بیشتر میزان‌ها، تار اول ملودی اصلی را با حرکت موازی به فاصله ششم پایین‌تر همراهی می‌کند. در این بخش، خط تار دوم و عود را (علی‌رغم اینکه در بعضی از لحظات، حرکات مخالفی نسبت به ملودی اصلی دارند)، نمی‌توان مستقل دانست. بنابراین به تعبیری در 9 میزان ابتدایی، شاهد یک خط صوتی هستیم که توسط بخشهای دیگر تقویت و رنگ‌آمیزی شده است.
میزان 10 تا 19
فرمال و مدال: ملودیِ این بخش در فضای درجه پنجم (نمایان) جریان دارد. اگرچه که موتیف «الف» در میزان 10 تغییر کرده، اما موتیف «ب» در درجه‌ای دیگر تکرار شده است. پریود میزان 10 تا 17 (و تکرار دوبارۀ آن با ولت دوم) را همانند ابتدای قطعه می‌توان به چهار نیم‌جمله تقسیم کرد که دو نیم‌جملۀ اول، دو سکانس پایین‌رونده را تشکیل می‌دهند (حتی نیم‌جمله سوم در میزان‌های 14 و 15 با اندکی تغییر ظاهر شده است). روندی که در پایان این بخش ادامه می‌یابد، همانند میزان‌های 1 تا 10 است؛ چنان‌که دوباره دو میزان پایانی همانند رابطی کوتاه عبارت حاضر را برای برگشت به درجه 5 آماده می‌کند. در برگشت شاهد این هستیم که در ولت دوم، حرکت بالارونده ولت اول جای خود را به حرکت پایین‌رونده داده است. محدوده صوتی ملودی اصلی در دو بخش اول و دوم تقریباً یکسان و برابر با یک اکتاو است.
چندصدایی: آکورد حاضر در میزان 10 درجه I است. میزان 11 از تسلسل آکوردهای IV-V-(I)-II-(VI)-V-(I) تشکیل شده است (آکوردهای داخل پرانتز را می‌توان دارای نقش مستقل یا غیرمستقل فرض کرد). میزان ۱2 از آکورد Vتشکیل شده و میزان ۱3 دارای پیوندهایI-(III)-IV-(VII)-I-(V)-IV-(VII) است. میزان ۱4 متشکل از آکورد I است. اگرچه میزان‌های ۱5 تا ۱7 را می‌توان به‌صورت هارمونیک تحلیل کرد، اما نوع حرکت‌های ملودیکِ بخش‌ها، بیشتر نشان‌دهنده خاستگاهی کنترپوانی است تا هارمونیک (به عبارتی می‌توان گفت که شیوۀ گزینش نت‌ها بیشتر در راستای ساخت ملودی مجزا بوده تا همراهی ملودی اصلی). ولت دوم در این بخش دارای هارمونی ایستاتری است، اما هنوز هم می‌توان آثار حرکات کنترپوانی را در آن مشاهده کرد.
سازبندی: همانند بخش قبلی ملودی اصلی توسط سنتور اجرا می‌شود. خط تار اول نسبت به بخش قبلی دارای استقلال بیشتری است (حرکت خلاف جهت در میزان‌های 11،13،15و تفاوت ریتم در باقی میزان‌ها). خط تار دوم برخلاف بخشهای قبلی که کاملاً ایستا بود، این‌بار دارای نقش ملودیک است. خط عود اگرچه که در این بخش دارای نقش پررنگ‌تری است (آکوردهای شکسته)، اما هنوز هم به‌عنوان تقویت‌کنندۀ باقی بخش‌ها، بیشتر به چشم می‌خورد تا خطی مستقل.
میزان 20 تا 27
فرمال و مدال: ملودی این بخش حول شاهد اصفهان جریان دارد. میزان‌های 20 تا 23 متشکل از دو نیم‌جملۀ متضاد هستند و میزان‌های 24 تا 27 یک درجه پایین‌تر و به‌صورت سکانسی ظاهر شده‌اند.
چندصدایی: در این بخش نیز تاثیر حرکات کنترپوانتیک بیشتر از هارمونیک است و به‌عبارتی می‌توان نقش ریتم را پررنگ‌تر از فاصله دانست. اما حضور هارمونی I و V کاملا مشهود است.
سازبندی: در نیم‌جمله‌های اول و سوم (پرسش)، ملودی اصلی توسط سنتور و ملودی دوم توسط تار اول اجرا می‌شود و در نیم‌جمله‌های دوم و چهارم (پاسخ)، تار اول و دوم ملودی را در فاصلۀ اکتاو اجرا می‌کنند. اصلی‌ترین تکنیک مورد استفاده برای بسط و گسترش در این بخش، تکرار است. خط عود باز هم در جهت تقویت و حتی به‌نوعی تاکید بر ضرب‌های قوی نگاشته شده است. موتیف‌هایی که توسط تار دوم در میزان های 20-21 و 24-25 اجرا می‌شوند، علی‌رغمِ تاثیر هارمونیکِ خود، باز هم از نظر ریتمیک نقش مهم‌تری دارند.
میزان 28 تا 35
فرمال و مدال: بخش چهارم، سکانس دوباره‌ای از بخش قبلی است که همانند بخش دوم قطعه، ملودی را به فضای درجه پنجم یا اوج برده است (در میزان‌های 10 تا 19 به‌وضوح می‌توان دید که ملودی میزان‌های 1 تا 9 به پنجم بالای شاهد منتقل شده است). اصلی ترین دلیلی که می‌توان این بخش را در فضای مدال اوج برشمرد، پایین آمدن ربع پرده‌ایِ درجه ششم است.
چندصدایی: به نظر می‌رسد که در میزان‌های اول و دوم هر عبارت، می‌توان اهمیت بافت کنترپوانتیک را بیشتر دانست؛ اما در میزان‌های سوم و چهارم بافت هموفونیک بیشتر به چشم می‌خورد. به تعبیری دیگر دو میزان ابتدایی هر عبارت را می‌توان ملودی و همراهی نیز در نظر گرفت. لازم به ذکر است که در این بخش با استفاده از آکورد نهم (یازدهم) فضای هارمونیک تازه‌تری خلق شده است.
سازبندی: برخلاف بخش قبل، این‌بار ملودی اصلی توسط تار اول اجرا می‌شود و سنتور و تار دوم وظیفۀ همراهی را بر عهده دارند. خط عود همانند بخشهای قبل، بیشتر وظیفۀ تاکید ریتمیک را به دوش می‌کشد.
میزان 36 تا 51
فرمال و مدال: این بخش از دو سکانس و تکرارِ دوبارۀ آن‌ها تشکیل شده است. عبارت اول از درجۀ پنجم و با الگوی ریتمیک تازه‌ای، به‌صورت پایین‌رونده به درجۀ دوم می‌رسد؛ و عبارت دوم از درجۀ چهارم همان حرکت را آغاز کرده و روی درجۀ یک می‌ایستد (میزان 36 تا 43).
بخش دوم همانند بخش اول، اما یک اکتاو پایین‌تر است و تنها تفاوت در ملودی اصلی و در نیم‌ضرب آخر میزان 50 است. برخلاف میزان 42 که ملودی توسط دولاچنگ‌های پایین‌رونده به درجۀ یک می‌رسد، در میزان 50 این دولاچنگ‌ها به‌صورت بالارونده حرکت می‌کنند. در انتهای هر عبارت (میزان‌های 36 تا 39، 40 تا 43، 44 تا 47، 48 تا 51) یک پاساژ بالارونده متشکل از هفت دولاچنگ، عبارت پیشین را به عبارت بعدی وصل می‌کند. آهنگساز در این بخش با توجه به حرکت پایین‌روندۀ ملودی از درجۀ پنجم به یکم، از اوج اصفهان دوباره به فضای درآمد بازمی‌گردد.
چندصدایی: عبارت اول از پیوندهای I-II-V-I-VI-VII-V و یا به‌طور خلاصه I-V و عبارت دوم از پیوندهای VII-I-VI-VII-V-VI-I یا به‌طور خلاصه VII (V)-I تشکیل شده است. در بخش دوم یعنی میزان های 44 تا 51 همان پیوندها تکرار می‌شوند. در این قسمت بخش همراهی‌کننده علاوه بر رنگ هارمونیکِ خود، دارای ریتم مجزا از ملودی اصلی است و در رنگ‌آمیزیِ این بخش نقش مهم‌تری را نسبت به قبل ایفا می‌کند و همچنین با حرکت گام مانندِ خود در انتهای هر عبارت، مقدمات لازم برای وصل نرم‌تر را فراهم می‌آورد.
سازبندی: ملودی اصلی در این بخش به صورت هم‌صدا، توسط دو ساز تار اول و دوم اجرا می‌شود و اجرای بخش همراهی (هارمونی) برعهده سنتور و عود و با ریتمی تقریباً یکسان اما برعکس است. برآیند کلیِ بخش همراهی به‌جز در میزان‌هایی که پاساژ بالارونده توسط سنتور اجرا می‌شود، متشکل از الگوی ریتمیک چهارچنگ است.
میزان 52 تا 64
فرمال و مدال: این بخش برخلاف قسمت‌های پیشین، دیگر دارای ساختار 8 میزانی (مربعی) نیست و این پریود از دو عبارت 7 میزانیِ (یا 6 میزانیِ) پیوسته (بدون سِزور قطعی) تشکیل شده است. این بخش از دو موتیف ریتمیک – ملودیک ساخته شده که هر دوی این موتیف‌ها در پریود اول و دوم قابل مشاهده‌اند. درواقع موتیف‌های این بخش را می‌توان از نظر فضای ملودیک با پریود دوم قطعه (میزان 10 تا 19) و از نظر ریتمیک با پریود اول (میزان 1 تا 9) همانند دانست. موتیف میزان‌های 52-54-56-57-58-60-62 و 63 همانند موتیف‌های ابتدایی قطعه است که این بار از درجۀ پنجم آغاز می‌شود و با عبور از درجۀ چهارم به درجۀ دوم رسیده و دوباره به سمت درجۀ پنجم حرکت می‌کند؛ و در پریود دوم، پس از عبور از درجۀ 5 به 4 و سپس به 2 و 1، با کمک پاساژی پایین‌رونده به درجۀ 1 در اکتاوِ پایین‌تر می‌رسد. اگرچه از لحاظ مدال، آهنگساز ملودی را دوباره به فضای پنجم بازگردانده است؛ اما این بخش را نمی‌توان اوج برشمرد.
چندصدایی: هارمونی این بخش در هر دو عبارت تقریباً یکسان و به شکل زیر است:
I-IV-VII-V-I-V-I
خط کُنترِ نوشته‌شده، بیشتر در میزان‌های زوج خود را نشان می‌دهد (53-55-56-58). حرکت آن، برخلافِ جهتِ ملودیِ اصلی و به‌صورت یک حرکت بالارونده، به اندازۀ فاصلۀ پنجم و سپس یک پرش پایین‌رونده به فاصلۀ سوم است.
سازبندی: در این بخش نیز ملودیِ اصلی توسط سنتور و صدای دوم توسط تار اول اجرا می‌شود و گروه تار دوم و عود وظیفۀ همراهی (هارمونی و اجرای سرضرب‌ها) را بر عهده دارند.
میزان 64 تا 76
فرمال و مدال: چهار میزانِ ابتدایی (64 تا 67) را می‌توان به‌عنوانِ مقدمه‌ای برای این بخش درنظر گرفت که از حرکت متناوب و تکراری صداها در بخش بالایی و یک آکورد شکسته (درجۀ I) در صدای پایینی تشکیل شده است. ملودی اصلی از میزان 68 شروع می‌شود و این بخش از قطعه در فضای مدال بیات راجه جریان دارد. عبارتِ اول آن از چهار میزان به‌صورت دوتایی (عبارات تکراری) تشکیل شده است که درنهایت روی درجۀ دوم می‌ایستد. ملودیِ این بخش چه در مرتبۀ اول (ولت اول) و چه در مرتبه دوم (ولت دوم) با استفاده از یک پاساژ به بخش بعدی وصل می‌شود.
چندصدایی: از میزان 68 تا 71 هارمونی غالب (البته با تاکید بر بخش باس) را می‌توان توالی I وIV دانست و بخش دوم از پیوند هارمونیک I به V تشکیل شده است. اگر به شکلی جامع‌تر به این بخش نگاه کنیم (با در نظر گرفتن صدای بالایی که آن را می‌توان همانند باس آلبرتی برشمرد.)؛ عبارت اول از آکورد نهمِ (و یا حتی یازدهم) درجۀ I و عبارت دوم از دو آکورد هفتم یا نهم درجۀ II و آکورد هفتم درجۀ V تشکیل شده است که در میزان انتهایی به درجۀ V ختم می‌شود.
سازبندی: برای اولین بار در طول قطعه، ملودی اصلی در محدوده بم‌تر و توسط گروه تار اول اجرا می‌شود. سنتور با استفاده از اجرای موتیف‌های تکراری در صدای بالا مهم‌ترین نقش پس از تار اول را ایفا می‌کند. در بخش عود و به‌ویژه تار دوم، دوباره شاهد تاکیدهای ریتمیک و متریک هستیم؛ که می‌تواند القا کنندۀ بخشی کوبه‌ای در این آنسامبل باشد.
میزان 77 تا 84
فرمال و مدال: این بخش نیز از نیم‌جمله‌های دو میزانی تشکیل شده و موتیف‌های حاضر در آن بی‌شباهت به بخش قبلی نیستند. میزان‌های 81 و 82 تکرار عینی میزان‌های 77 و 78 هستند و تفاوت دو عبارتی که این پریود را تشکیل می‌دهند، در میزان‌های سوم و چهارم است. این بخش در میزان 80 روی درجۀ پنجم ایستاده و در میزان 84، به واسطۀ یک سکانس از میزان 80 روی درجۀ چهارم پایان می‌یابد. فضای مدال این بخش با پایین آمدنِ نیم‌پرده‌ای درجۀ هفتم (نت سی) و تاکید دوباره بر درجۀ پنجم (نت سل) تغییر می‌کند. این بخش از قطعه در فضای عشاق (نزدیک به شور) جریان دارد. اکنون می‌توان میزان‌های 64 تا 76 را به‌عنوان مقدمه و یا حتا پیش‌گویی برای این بخش نیز برشمرد.
چندصدایی: این قسمت علاوه بر ملودی اصلی، از خط باسی بسیار خلوت و ساده (تنها متشکل از تک نت‌های درجه پنجم و یکم) و بخشی متشکل از الگوهای تکرارشونده با کشش دولاچنگ تشکیل شده است. با کاهش تحلیلی الگوهای تکرارشونده و ملودی اصلی به فضای هارمونیکی متشکل از آکوردهای نهم می‌رسیم.
سازبندی: ملودی اصلی در محدودۀ تنور و توسط تار اول و دوم به‌صورت هم‌صدا اجرا می‌شود. سنتورها وظیفۀ اجرای الگوهای تکرارشونده و عود‌ها وظیفۀ اجرای تک نت‌هایی متشکل از درجه پنج و یک را بر عهده دارند. به‌عبارتی دیگر در مورد خط عود این‌گونه نیز می‌توان گفت: سکوت چنگی که در ملودی اصلی در میزان‌های 77، 79، 81 و 83 قرار دارد، توسط عود پر می‌شود؛ و این گروه دوباره نقش تاکیدی خود را ایفا می‌کنند.
میزان 85 تا 98
فرمال و مدال: این قسمت از قطعه علی‌رغمِ حضور نیم‌جمله‌هایی دو میزانی، برخلاف بخشهای قبلی دارای ساختار متفاوتی است و متشکل از دو عبارت شش و هشت میزانی است. موتیف‌ها از نظر ریتمیک همانند بخش قبلی بوده و بیشتر در تزیینات تغییر یافته‌اند. علاوه بر بم شدنِ درجۀ هفت، درجۀ ششم نیز ربع پرده زیرتر شده است (لا کُرن به لا بکار) و این قسمت از ملودی بیشتر در فضای ماهور جریان دارد. در میزان 95 و 96 شاهدِ اشارۀ دوباره به فضای مدال اصفهان هستیم که در میزان پایانی دوباره به ماهور برگشته و پایان می‌یابد.
چندصدایی: میزان اول این بخش متشکل از هارمونی I-II7-IV9(sus2) است. در میزان دوم به‌نظر می‌رسد که استفاده از تحلیل کنترپوانتیک به هارمونیک ارجح است. اما حضور دو آکورد I9(sus2) و V7 نیز محسوس است. هارمونی میزان سوم متشکل از I-IV9(sus2) بوده و میزان چهارم جدا از روابط کنترپوانتیکِ حاضر در آن، دارای هارمونی I11(sus4) و IV9(sus2) است. اگر بخواهیم به دنبال آکورد تازۀ دیگری در این بخش بگردیم، تنها باید به آکورد II9 در میزان ششمِ این بخش اشاره کنیم. نکته‌ای که در مورد خطوط کنترپوانتیک این بخش می‌توان به آن اشاره کرد، در خصوص میزان‌های دوم، چهارم، هشتم و دهم است. این حرکات در خط تار دوم را می‌توان همسایۀ دوبلی دانست که به‌صورت ناقص ظاهر شده‌اند. نکتۀ جالب دیگر دربارۀ آرپژ‌های موجود در خط سنتور است که در میزان‌های اول تا دوم و سوم تا چهارم، همانند گروه نت‌های همسایۀ دوبل ناقص حرکت می‌کنند. چهار میزان پایانی این بخش (توالی ماهور، اصفهان و بالعکس) از همان ساختار هارمونیک موجود در بخشهای قبلی، یعنی پیوند I (ماژور و مینور) و V (ماژور) پیروی می‌کند.
سازبندی: خط سنتور با استفاده از آرپژ و ضد ضرب‌ها، دارای تنوع بیشتری نسبت به بخشهای قبلی است که در چهار میزان انتهایی دوباره به نقشِ پیشینِ خود یعنی اجرای ملودی اصلی بازمی‌گردد. ملودی اصلی این بار توسط دو خط تار اول و عود اجرا می‌شود و برای اولین بار در قطعه، خط عود ملودی اصلی را (به شکلی پررنگ‌تر) اجرا می‌کند. خط تار دوم را می‌توان به‌عنوان بخش همراهی (هم هارمونی و هم کنترپوان) برشمرد.
میزان 99 تا 107
این قسمت از قطعه، تکراری عینی از بخش اول (میزان‌های 1 تا 8) است که تنها تفاوت آن در ولت دوم دیده می‌شود. ولت دوم در این بخش دارای تغییرات ریتمیک بوده و به‌عنوان شروع بخش بعدی یا رابط نیز به‌شمار می‌رود. قطعه در این بخش دوباره به فضای اصلی یعنی مد اصفهان باز می‌گردد.
میزان 107 تا 115
فرمال و مدال: این بخش را می‌توان متشکل از دو عبارت 5 و 4 میزانی و بدون سزور قطعی دانست؛ و استفاده از سکانس‌های متوالی را اصلی‌ترین شیوه برای گسترش این بخش برشمرد.
چندصدایی: با توجه به نت‌های تکراری و حرکات مشابه، تاثیر حرکات هارمونیک بیشتر از کنترپوآنتیک است. بدین ترتیب هارمونی میزان‌های 107 تا 112 متشکل از توالی آکوردهای I و II است؛ که در میزان 111 با I و به‌نوعی V (در انتهای میزان) به بخش بعدی متصل می‌شود (در خصوص میزان 112 به بعد، شاید بتوان حرکات موازی کنترپوآنتیک را تحلیل دلیل درست‌تری دانست.). بافت این بخش را می‌توان آمیزه‌ای از بافت‌های هموفونیک، پلی فونیک و یا بایافونیک دانست. هارمونی میزان 112 عبارت است از آکورد درجۀ I و IV و میزان 113 از آکوردهای درجۀ II و V تشکیل شده است که در میزان های 114 و 115 همین روند تکرار می‌شود.
سازبندی: در این بخش به ترتیب از عود، تار دوم، تار اول و سنتور، صداها از بم به زیر تقسیم شده‌اند و همانند اکثر بخشهای قبلی خط سنتور ملودی اصلی است. این بخش را می‌توان به سبب حضور تمامی سازها، افزایش دینامیک و سرعت و استفاده از تُن‌های اوجِ اصفهان، اصلی‌ترین اوج قطعه دانست.
میزان 116 تا 123
فرمال و مدال: اگر چه این بخش را می‌توان دنباله میزان‌های 107 تا 115 دانست؛ اما آن را به‌عنوان یک بخش جدید و کُدا در نظر می‌گیریم. موتیف این بخش در چهار میزان اول، از نظر ریتمیک برگرفته از بخش قبلی بوده و تفاوت آن‌ها را در تزیینات‌شان است. ملودی در این بخش به‌صورت سکانسی یک فاصله چهاردهمِ پایین‌رونده (از fa5 تا sol3) را طی می‌کند تا به چهار میزان پایانی برسد. چهار میزان پایانی را می‌توان یک الگوی کادانسی و متشکل از دو قسمت دانست؛ که از نظر ریتمیک با میزان‌های قبل متفاوت است.
چندصدایی: بافت این قسمت نیز همانند بخش قبلی بوده و آهنگساز با استفاده از سوم‌های موازی، این حرکت پایین‌رونده را به درجۀ 5 (4 میزان پایانی) می‌رساند. هارمونی چهار میزان پایانی عبارت است از: V-II-V-I-V-I و در دو آکورد پایانی شاهد پیوند V به I (کادانس اتنتیک) هستیم.
سازبندی: نحوۀ سازبندی در این قسمت نیز همانند بخش قبلی است. سنتور در میزان 121 زیرترین نت موجود در قطعه را اجرا می‌کند و با دوبل کردن صدای بالایی قطعه در فضایی درخشان و در اوج به پایان می‌رسد.
یکی از کمبود‌های مهم در حوزه موسیقی نواحی ایران و همچنین موسیقی تنبور، فقدان مرجعی قابل دسترس برای بررسی و تحلیل مقام‌های تنبور می‌باشد. این
موسیقی یارسان | حیدر کاکی
اگرچه واضح است که شعر از دیرباز رابطه عمیق و ناگسستنی با موسیقی دارد؛ اما شهر نیز در بطن خویش، موسیقی خاص خود را داراست.
جلوه گاه رخ او دیده من تنها نیست ماه و خورشید همین آینه می‌گردانند (حافظ) حیرت به تنهایی بزرگترین برانگیزاننده برای ورود به دنیای شناخت
