موسیقی سنتی ایرانی بسیار غنی است و بُعد معنوی عمیقی دارد. خاستگاه و سنت موسیقی ایرانی به قرنها قبل باز میگردد و در این دوران سازهای زیادی با ریشهی موسیقی ایرانی ساخته شده است. این در حالی است که ورود به دنیای موسیقی سنتی ایرانی قدم گذاشتن در دنیایی خواهد بود که همهی حواس را برمیانگیزد. یکی از نامداران این حوزه «حسین محمد علیزاده (۱۳۳۰)» است. وی نوازنده، آهنگساز، ردیفدان، محقق، مدرس و نوازنده تار، سهتار، ساز شورانگیز، بداههنواز ایرانی و مبدع ساز سلانه است. حسین علیزاده که با سه بار نامزد دریافت جایزه گرمی توانسته است، یکبار برنده آن شود، سابقهی نوازندگی با بزرگانی موسیقی ایران و دنیا مانند شهرام ناظری، محمدرضا شجریان، علیرضا افتخاری و جیوان گاسپاریان و… را در کارنامه کاری خود دارد.
حسین علیزاده یکی از تأثیرگذارترین نوازندگان در موسیقی معاصر ایران است که ردیف و آموزش سنتی را پیش اساتید بزرگی مانند هوشنگ ظریف، علی اکبر شهنازی، نورعلی برومند، محمود کریمی، عبدالله دوامی، یوسف فروتن و سعید هرمزی آموخته است. همچنین ایشان در دانشگاه برلین آهنگسازی و موسیقیشناسی فرا گرفته است. از اینرو یاد گرفتن موسیقی بهویژه سازهای تار و سهتار از ایشان میتواند دریچهی روشن و گوشنواز برای روح موسیقیایی علاقهمندان باشد.
علیزاده دارای آثار متعدد در حوزه آموزش تار، سهتار و مبانی موسیقی است. همچنین در آثار وی تصنیفهای نیز برای پرورش انگشتتان نوازندگان این حوزه نیز وجود دارد. بیایید برای آشنایی بیشتر در این زمینه مروری به کتاب های استاد علیزاده داشته باشیم.
کتاب ده قطعه برای تار بهطور تخصصی در 6 جلد به آموزش تار پرداخته است. در این کتاب حسین علیزاده هر آنچه که علاقهمندان و هنرجویان ساز تار باید در دستگاههای موسیقی ایرانی بدانند در بخشهای مختلف تقسیمبندی کرده است. از اینرو هر جلد کتاب دارای مبحثی جداگانه است. استاد علیزاده در این 6 جلد به چالشهای عمده هنرجویان در زمینهی تار پرداخته است و در هر جلد با ارائه تمرینهای متنوع تصور درست و دقیق از یک قطعهی مشخص را در اختیار آنها قرار میدهد در نتیجه هنرجو پس از انجام این تمرینها علاوه بر اینکه میتواند بهدرستی نتها را بنوازد، نواختنش نیز به مرور پیشرفت چشمگیری خواهد داشت.
در این کتاب حسین علیزاده با ارائه تمرینها متنوع هنرجو و علاقهمندان به ساز تار را با دستگاههای مختلف موسیقی ایرانی آشنا کرده است. بههمین خاطر کتاب شامل طیف گستردهای از تمرینات از جمله تمرین دشتی، شورانگیز، چهار مضرب راست پنجگاه، مضراب چپ، دستگاه ماهور، اصفهان، شور، چهار مضراب بیات ترک، افشاری، ضربی مخالف در دستگاه مخالف سهگاه، دستگاه ابوعطا و… است.
این تمرینات با انتخاب آثار و ریتمهای دلنشین باعث میشود تا هنرجویان بیشتر با ساز تار و موسیقی سنتی ارتباط برقرار کنند و همچنین انگشتگذاری، تغییر میزان، تکنیکهای پیشرفته مضراب و ریتمهای مختلف جدید را بیاموزند.
کتاب دستور سه تار دوره ابتدایی
سهتار یک ساز زهی و ایرانی است که در موسیقی سنتی ایران بسیار طرفدار دارد. از اینرو کتاب دستور سهتار دوره ابتدایی حسین علیزاده که بهطورکاملاً روان و حرفهای به مبحثهای مهم آموزش سهتار پرداخته است، را یکی از بهترین آثار در این سالها برای علاقهمندان و هنرجویان این ساز دانست.
این کتاب در چهار بخش اصول اولیه و مهم آموزش سهتار را به هنرجویان آموزش میدهد. در بخش اول ابتدا هنرجو با ریتم و نحوهی اجرای آن آشنا میشود. سپس در بخش دو و سه بهطورکامل هنرجو تکنیکهای پردهشناسی، انگشتگذاری، مضراب و فواصل را خواهد آموخت. بخش چهارم و پایانی کتاب نیز حاوی تمرین تمرینهای متنوعی از دستگاه شور گرفته تا بیات ترک، افشاری، دشتی و غیره برای برآورد هنرجو از آموختههای خود از این اثر است.
نوشتن از موسیقی ایرانی بهدست یکی از اساتید برجسته این ژانر بهطوریقین جذاب و خواندنی خواهد بود. حسین علیزاده که دارای تحصیلات در حوزهی موسیقی است در این اثر خود به پژوهش در زمینهی مبنای موسیقی ایرانی پرداخته است. در این اثر استاد علیزاده بهطور کاملاً روان و تخصصی مفاهیم بنیادی و اصولی موسیقی ایرانی را از گذشته تا امروز بررسی کرده است. در نتیجه خواننده پس از مطالعه آن میتواند اطلاعات بسیار جامع و کاملی در زمینههای مختلف مانند اصول و قواعد موسیقی ایرانی، ردیف موسیقی ایرانی، موسیقی کلاسیک ایرانی و… خواهد آموخت.
در این کتاب استاد علیزاده به سراغ آموزش تار و سهتار رفته و تمام هفت دستگاه و پنج آواز منشعب از آن را در مباحث روان، ساده و حرفهای در اختیار هنرجویان قرار داده است. این کتاب همراه با دو عدد CD جداگانه در بازار موجود است.
هنرجویان و علاقهمندان به آموزش تار و سهتار پس از مطالعه این اثر علاوه بر آشنایی با نغمه و فرمهای مختلف دستگاه موسیقی ایرانی با روشهای نواختن فرمهای متداول از جمله پیشدرآمد، ضربی و رنگ، گوشههای اصلی و آوازها را فرا خواهند گرفت. یکی از مباحثی که در این کتاب نویسنده روی آن تمرکز کامل داشته استفاده درست از مضراب و انگشتگذاری صحیح و درست است. بههمین خاطر مضراب و انگشتگذاری در بخشهای گوناگون و متنوع در بخشهای مختلف به هنرجو آموزش داده میشود تا هنرجو حفظ ریتیمک و ملودیک، ایجاد تنوع در تحریرها، ایجاد آکسانهای و لحنهای مختلف، تکنیکسازی، رسیدن به سرعت و… را آموزش ببیند.
برای تجربه لذت نواختن ساختههای استاد علیزاده باید به سراغ کتاب «بوسههای باران» بروید. این کتاب حاوی تصنیفهای حسین علیزاده از سال 1357 تا دوران انقلاب است. این کتاب در سه بخش به سرودها و تصنیفهای مختلف میپردازد که در هر بخش حسوحال دوران انقلاب، تصنیفهای سنتی دوران قاجار و تصنیفهای نوین را تجربه خواهید کرد.
از آثار فاخر و دلانگیز این مجموعه میتوان به ژاله خون شد، بیا ساقی، آهوی وحشی، بیا تا گل برافشانیم،
بی تو به سر نمیشود، دلشدگان، گلچهره، پروانه شو، راز نو، بوسههای باران و… اشاره کرد.